De Digitale Dienstenwet (‘DSA’) en Digitale Marktenwet (‘DMA’) – de slotakte!

Op 1 januari heeft Frankrijk het voorzitterschap van de Europese Unie overgenomen van Slovenië. Daarmee hebben de Fransen tot 30 juni dit jaar een belangrijke rol in het richting geven aan Europees beleid. Eén van de Franse prioriteiten is het afronden van de onderhandelingen over de Digitale Dienstenwet (“Digital Services Act” – DSA) en de Digitale Marktenwet (“Digital Markets Act” – DMA).

Beide voorstellen zijn op 15 december 2020 gepresenteerd door de Europese Commissie, en het afgelopen jaar is er flink progressie geboekt. Afgelopen dinsdag zijn de zogeheten triloog-onderhandelingen, tussen het Europees Parlement, de Europese Commissie en de Raad van de Europese Unie (‘Raad’), over de DMA begonnen. De onderhandelaars willen deze op 29 maart al zouden willen afronden. Hierbij valt op dat het Parlement het meest ambitieus is om de macht van grote techbedrijven in te perken, waar de Raad dichter bij het oorspronkelijke tekstvoorstel van de Commissie is gebleven. Voor de DSA geldt hetzelfde.

In deze blog wordt weergegeven wat er tot nu toe is gebeurd is, en wordt vooruit geblikt op de laatste fase van de wetgevingsprocessen van beide voorstellen.

Route Den Haag – Parijs

Meer dan anderhalf jaar geleden (mei 2019) schreven wij op deze plek voor het eerst over de Nederlandse ambities wat betreft digitale platformregulering. Toenmalig staatssecretaris voor Economische Zaken, Mona Keijzer, stelde op 17 mei 2019 enkele maatregelen voor om op Europees niveau in te kunnen grijpen bij mededingingsproblematiek.

Keijzer vond onder andere steun bij de Fransen, resulterend in gezamenlijke posities over het onderwerp: een bescheiden novum. Europees historisch gezien vinden Parijs en Den Haag elkaar vaker niet dan wel op belangrijke Europese onderwerpen, maar door Brexit is Nederland genoodzaakt nieuwe bondgenoten te zoeken. Daarnaast lopen beide landen vaker voorop als het gaat om regulering van de digitale platformeconomie. Namens Nederland lijkt de deze week aangetreden Minister van Economische Zaken, Micky Adriaansens (VVD), nu de aangewezen persoon om de Nederlandse positie te vertegenwoordigen – hoewel Staatssecretaris Hans Vijlbrief (D66) vanuit zijn Mededingingsportefeuille ook voor de DMA in aanmerking komt. Naar verluidt wordt hier volgende week een besluit over genomen. Beiden kunnen in ieder geval goed gebruik maken van de ‘Frans-Nederlandse as’ die rondom het thema digitalisering is ontstaan.

Brussel op stoom

Nadat op 15 december 2020 werden de DSA en de DMA door de Europese Commissie gepubliceerd, pakte de Raad snel door en begon het in januari 2021 in de Raadswerkgroepen aan het sleutelen en onderhandelen over de voorstellen. Bij de EU-Concurrentieraad op 27 mei kon de eerste progressie al worden vastgesteld door de verantwoordelijke vakministers. In de maanden erna werd er achtereenvolgens door ambtelijke voorbereidingsgroepen doorgewerkt, waarna de Concurrentieraad op 25 november uiteindelijk een akkoord sloot over de ‘algemene oriëntatie’ van de Raad. Een greep uit de voornaamste wijzigingen aan de Commissievoorstellen:

DMA

• Een verkorting van termijnen voor de aanwijzing van platforms met een poortwachter-functie en aanscherping van de definitie-criteria;
• Aanpassing van de structuur en reikwijdte van de verplichtingen (art. 5 en 6) op verschillende vlakken. Eindgebruikers moeten zich bijvoorbeeld gemakkelijker kunnen uitschrijven van kernplatformdiensten;
• Omwille van harmonisatie wordt bevestigd dat alleen de Commissie op naleving mag toezien, maar de lidstaten kunnen hun concurrentie-instanties (bijv. ACM) machtigen onderzoeken in te stellen tegen mogelijke inbreuken en hun bevindingen toe te zenden aan de Commissie.

DSA

• Extra verplichtingen toe voor online-marktplaatsen en zoekmachines, en strengere regels voor zeer grote onlineplatforms;
• De tekst biedt nationale autoriteiten de mogelijkheid om digitale platforms rechtstreeks orders betreffende illegale online-inhoud te geven en verplicht platforms de autoriteiten op de hoogte te houden van hun acties (‘feedbackverplichting’);
• Wat betreft handhaving wordt het ‘country-of-origin principe’ behouden maar worden tegelijkertijd exclusieve handhavingsbevoegdheden verleend aan de Commissie, zodat zij systemische inbreuken door zeer grote onlineplatforms en -zoekmachines kan aanpakken.

Het Europees Parlement kwam later op stoom vanwege een competentiestrijd tussen verschillende Parlementscommissies. Uiteindelijk hakte het in april de knoop door: de IMCO (interne markt) commissie kreeg de leiding over zowel DMA als DSA. ECON (economische zaken) en ITRE (industrie) werden aangewezen als ‘medeverantwoordelijk’, en kregen zelfs ‘aanvullende mogelijkheden’ voor inspraak in de uiteindelijke Parlementspositie.

Duits Europarlementariër Andreas Schwab (EVP) kreeg de leiding over het schrijven van het DMA-rapport vanuit IMCO, en de Deense Christel Schaldemose (S&D) dat over DSA. Op basis van hun ontwerprapporten dienden andere Europarlementariërs duizenden amendementen in, waartussen vanaf september compromissen werden gezocht. Op 15 december kon er plenair gestemd worden over de DMA positie van het EP. Over de DSA was meer onenigheid, en volgt later deze maand. Een paar elementen uit de DMA- en DSA standpunten van het EP:

DMA

• Kwantitatieve criterium van marktkapitalisatie om ‘poortwachters’ aan te wijzen wordt verhoogt van 60 naar 80 miljard;
• Aanvullende eisen inzake het gebruik van gegevens voor gerichte of microgerichte reclame en de interoperabiliteit van diensten;
• Voorziet in beperkingen op “killer acquisitions”: in gevallen van systematische niet-naleving kan de Commissie digitale poortwachters verbieden overnames te doen die opkomende concurrentie schaden.

DSA

• Bepaalde vrijstellingen van DSA-verplichtingen voor micro- en kleine ondernemingen;
• Meer bescherming van minderjarigen voor directe marketing en gerichte reclames voor commerciële doeleinden;
• Het moet onlineplatforms verboden worden misleidende of nudging-technieken te gebruiken om het gedrag van gebruikers via “dark patterns” te beïnvloeden

Parijs is nog ver?

Afgelopen dinsdag begonnen de triloog-onderhandelingen over de DMA, met als doel een uiteindelijke tekst overeen te komen waar het Europees Parlement en de Raad mee in kunnen stemmen. Het Parlement zal bij monde van rapporteur Schwab, en zijn ‘schaduw-rapporteurs’, haar positie verdedigen, en het Franse voorzitterschap zal hetzelfde doen voor de Raad. Eurocommissarissen Vestager en Breton, en (hogere) Commissie-ambtenaren, treden namens de Commissie op als ‘honest broker’ in deze onderhandelingen. In de afgelopen maanden is daartoe een ‘DMA taskforce’ opgericht, bestaand uit ambtenaren van DG Concurrentie (DG COMP) en DG Communicatienetwerken (DG CNECT). Zij hebben inmiddels ook talloze gesprekken gevoerd met belanghebbende bedrijven, NGO’s, overheden en burgers, en moeten de discussies tussen Parlement en Raad op technisch niveau in juiste banen leiden.

De onderhandelaars ambiëren een akkoord eind maart, om vóór de Franse presidentsverkiezingen klaar te zijn. Het is de vraag of dat lukt, gezien de verschillen in inzicht die nog overbrugd moeten worden tussen het Parlement en de Raad.

Public Matters adviseert bedrijven en andere organisaties die actief zijn in de techsector, of die indirect / direct te maken hebben met de impact die de DSA en DMA zullen hebben. Kijk op deze pagina voor meer informatie.