Nieuws

Wat is Verantwoordingsdag en wat zijn uw kansen als belangenbehartiger?

18-05-2021

Public Matters Trainee Tessel Schouwink sprak met oud-Kamerlid Pieter Duisenberg om bovenstaande vragen te beantwoorden.

Op de derde woensdag van mei zullen weinig mensen aan de buis gekluisterd zitten. Toch verdient deze dag, ook wel Verantwoordingsdag genoemd, meer aandacht. Het betreft de tegenhanger van Prinsjesdag, waarbij de politiek niet vooruit kijkt maar terugblikt. Hoewel dit parlementaire moment weinig flair kent, geen gouden koetsen of troonredes, is het in de kern belangrijker dan Prinsjesdag. Immers, wat heb je aan mooie plannen als de uitvoering niet goed is?

Allereerst is het belangrijk om te schetsen wat er precies gebeurt op deze dag. De minister van Financiën biedt op Verantwoordingsdag (dit jaar op 19 mei) het financieel jaarverslag van het Rijk aan de Tweede Kamer aan. Vergelijkbaar met Prinsjesdag gebeurt dit in een speciaal koffertje. Daarnaast worden de jaarverslagen per ministerie gepresenteerd. Hieruit is op te maken wat de regering en de ministeries hebben bereikt, wat daarvoor is gedaan en ten slotte wat dat heeft gekost. Het is feitelijk een terugblik op het afgelopen jaar.

“Verantwoordingsdag maakt de cirkel van landelijk beleid rond.”

De jaarverslagen worden gecontroleerd door de Algemene Rekenkamer. Hierbij worden de volgende vragen beantwoord: zijn de gewenste beleidsdoelen bereikt? En: heeft het kabinet zich aan de wettelijke regels gehouden? Maar ook ná Verantwoordingsdag gaat de terugblik verder. Medio juni debatteert de Tweede Kamer verder over de jaarverslagen en het daarbij horende rapport van de Rekenkamer. Het gevolg? Het kabinet kan zijn beleid bijsturen of veranderen waar nodig. En dit komt weer naar voren op Prinsjesdag. Dit maakt de cirkel van landelijk beleid rond.

Ook verantwoording is politiek

Zoals vaak in de Kamer gaat het niet alleen over de jaarstukken zelf. Ook de actualiteit speelt bijvoorbeeld een grote rol. Zo ging het debat over de verantwoording in 2018 vooral over de dividendbelasting. En zo zal het op woensdag 19 mei van dit jaar grotendeels over de coronapandemie gaan; wat heeft de pandemie met de cijfers gedaan? Het Verantwoordingsdebat, naar aanleiding van de jaarstukken is dus een kans voor politici om hun politieke punten te poneren. Voor bedrijven en organisaties biedt dit kansen om zo, in hun contacten met Kamerleden, belangrijke zaken naar voren te brengen die kunnen terugkomen in het debat met de minister van Financiën.

We moeten door

Politici zijn dol op vooruitkijken. Van gemeenteraadsvergaderingen tot verkiezingscampagnes: in de politiek gaat het grotendeels over toekomstig beleid. Een politicus houdt nou eenmaal van plannen en vergezichten. Op deze manier kan ook de populariteit van Prinsjesdag in vergelijking met Verantwoordingsdag worden verklaard. Verantwoordingsdag vormt echter een noodzakelijke stap in het leren van fouten – om een zo optimaal mogelijk nieuw beleid te kunnen opstellen. Dit besef wordt in Den Haag steeds sterker beleefd.

Methode Duisenberg

Verschillende politici hebben geprobeerd om de ‘tegenhanger’ van Prinsjesdag meer onder de aandacht te brengen. Oud-Kamerlid van de VVD, Pieter Duisenberg, speelt hier een belangrijke rol. Zo bedacht hij samen met Paul van Meenen (D66) de zogeheten ‘Methode Duisenberg’, waarbij een standaardmethode voor het controleren van de regering werd ontwikkeld. Volgens Duisenberg onmisbaar. “Het zorgt voor consistentie in de grondwettelijke taak van het Parlement, namelijk: het controleren van de regering.” Tevens stipt hij de noodzaak voor het opnemen van de methode in het Reglement van Orde in de Tweede Kamer aan. “Verantwoordingsdag is geen sexy onderwerp waarmee je als Kamerlid de krant haalt. Op deze manier worden een aantal Kamerleden aangewezen om dat jaar ‘verplicht’ de methode uit te voeren.”

“Tijdens Verantwoordingsdag wordt de grondwettelijke taak van de Tweede Kamer, het controleren van de regering, enorm uitvergroot.”

Niet alleen heeft Duisenberg inhoudelijk een grote slag geslagen, ook heeft hij zich ingezet om de dag zelf meer cachet te geven. Zo begint Verantwoordingsdag met een zogeheten ‘verantwoordingsontbijt’, waarbij politici bij elkaar komen om te spreken over verantwoording. Tevens wordt ieder jaar een spreker uitgenodigd. In 2017 sprak Prins Constantijn bijvoorbeeld over verantwoording bij start-ups. Duisenberg benadrukt hierbij: “Verantwoordingsdag is niet bedoeld om de regering door het slijk te halen. Het is meer bedoeld als een grote leerles: wat kunnen we van het afgelopen jaar opsteken?”

“Het controleren is niet bedoeld om de regering door het slijk te halen. Het is meer bedoeld als een grote leerles: wat kunnen we van het afgelopen jaar opsteken?”

Daarnaast introduceerde Duisenberg de ‘V100’, waarbij burgers de mogelijkheid hebben om kritische te vragen te stellen over de jaarverslagen. Volgens Duisenberg geeft dit meer nuance aan de cijfers. Want: “ervaringen van de burgers geven meer inzicht in ‘hoe het nu écht met ons land gaat”. De methode Duisenberg en de v100 geven hiermee meer feitelijke inzichten over de staat van het land. Iets dat hij in zijn huidige functie als voorzitter van VSNU (Vereniging van Universiteiten) als onmisbaar ziet. “Discussies over bijvoorbeeld geld en diensten voor bepaalde sectoren worden minder een welles/nietes gesprek op basis van een krantenartikel. De debatten zijn meer evidence-based; we zien beter wat sectoren nodig hebben.”

Dit laatste is essentieel voor uw belangenbehartiging. Immers, zo kan op basis van harde cijfers bezien worden waar extra middelen nodig zijn, en of geld doelmatig wordt besteed. Het is voor bedrijven en organisaties dus van groot belang om de verantwoordingsstukken goed in de gaten te houden. Uiteraard neemt ook Public Matters deze stukken uitgebreid onder de loep, en kunnen we onze cliënten adviseren over de inhoud en de vervolgstappen die nodig zijn op basis van deze stukken.

Al heeft Verantwoordingsdag (nog) niet de pracht en praal van Prinsjesdag: qua belang doet het nauwelijks onder voor de bekende derde dinsdag in september.

Foto: Rijkoverheid via Flickr

“Tijdens Verantwoordingsdag wordt de grondwettelijke taak van de Tweede Kamer, het controleren van de regering, enorm uitvergroot.”

Public matters

Interesse in onze dienstverlening? Neem contact met ons op.