De Tweede Kamer debatteert deze week over leefstijlpreventie – wat kunnen we verwachten?

Preventie is een maatschappelijk thema dat voor veel verschillende organisaties en bedrijven relevant is. Dit geldt ook voor de politieke partijen (behalve de FvD) – die er in hun verkiezingsprogramma’s meer aandacht voor vragen.

Aanstaande donderdag debatteert de Tweede Kamer over leefstijlpreventie., waarbij verschillende onderwerpen op de agenda staan (onder andere verkooppunten voor tabak, gehoorschade en PFAS). Sinds de installatie van de nieuwe Tweede Kamer in december is in huidige samenstelling één keer eerder over preventie gedebatteerd. Op 28 februari jl. spraken nieuwe en oude zorgwoordvoerders over het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA), vaak in relatie tot een gezonde leefomgeving en sociaaleconomische gezondheidsverschillen die nog onvoldoende aandacht krijgen in het akkoord.

Wat kunnen we van het debat verwachten?

Aandacht voor effectiviteit Preventieakkoord

In 2018 ondertekenden ruim 70 partijen, waaronder patiëntenorganisaties, zorgaanbieders, zorgverzekeraars, gemeenten, sportbonden, bedrijven, fondsen, onderwijsinstellingen, maatschappelijke organisaties en de rijksoverheid, het Nationaal Preventieakkoord. Dit akkoord heeft als doel om tegen 2040 het aantal rokers, mensen met overgewicht en mensen met problematisch alcoholgebruik te verminderen. Deze drie leefstijlkenmerken dragen volgen het preventieakkoord aanzienlijk bij aan de ziektelast in Nederland.

Het leefstijlpreventiedebat zal voor een deel in het teken staan van de evaluatie van dit akkoord. Om roken, overmatig drinken en overgewicht effectiever tegen te gaan, zijn nog meer maatregelen en “een lange adem” nodig. Dit schreef staatssecretaris Maarten van Ooijen (VWS) begin dit jaar aan een brief aan de Tweede Kamer, in reactie op nieuw onderzoek van het RIVM waaruit blijkt dat de leefstijldoelen van de overheid met het Preventieakkoord niet worden gehaald.

#artsenslaanalarm-campagnes

Een van de belangrijke beïnvloeders op dit onderwerp zijn de media. De invloed van de media op de agenda van de samenleving kan niet worden onderschat. Berichtgeving, campagnes en voorlichting kunnen een cruciale rol spelen bij het creëren van bewustzijn en het stimuleren van gedragsverandering.

De #artsenslaanalarm-campagnes zijn hier een mooi voorbeeld van. Sinds 2017 kwamen artsen meerdere keren massaal hun spreek- en operatiekamers uit om alarm te slaan over de gevaren van roken en vapen. Dit jaar bundelen de KNMG en het Trimbos-instituut de krachten voor de #artsenslaanalarm-campagne tegen vapen. Vorig jaar richtten bekende artsen zoals Diederik Gommers zich middels TikTok-filmpjes tot influencers en kinderen. Dit jaar spreken (long)artsen in een video de ouders en verzorgers van de kinderen aan. De campagne is op tv, op de radio, op social media, in de krant en op straat breed uitgelicht.

Deze campagne, samen met andere tabak-gerelateerde onderwerpen op de agenda, zal waarschijnlijk veel aandacht krijgen tijdens het debat, waarbij de urgentie van effectieve maatregelen tegen roken en vapen nogmaals benadrukt zal worden.

De doelstellingen om het aantal rokers te verminderen zijn deels behaald dankzij een combinatie van eerder gevoerd en huidig beleid, zoals reclameverboden, verhogingen van de leeftijdsgrens voor de verkoop van tabak, en campagnes zoals Stoptober. Deze initiatieven hebben bijgedragen aan een dalende trend in het aantal rokers. Bovendien heeft het NPA ervoor gezorgd dat eerder beleid, zoals Stoptober en stoppen-met-roken zorg, wordt voortgezet. Dit blijkt uit de doorrekening acties Nationaal Preventieakkoord van het RIVM.

Het rapport benadrukt echter ook de noodzaak om het gebruik van e-sigaretten tegen te gaan, vooral onder jongeren. In deze context sluit de “artsen slaan alarm”-campagne goed aan bij de oproep van het RIVM, waardoor een breed front wordt gevormd om deze zorgwekkende trend aan te pakken.

Te brede agenda

Het bundelen van verschillende preventieonderwerpen op één agenda indiceert dat de Kameragenda weinig ruimte laat voor afzonderlijke debatten per thema. Het feit dat onderwerpen zoals onbedoelde zwangerschappen en beroertepreventie worden opgenomen in hetzelfde debat over leefstijlpreventie illustreert dit. Gevolg is dat uitdagingen én oplossingen per dossier ondergesneeuwd raken.

Enkele preventiedossiers krijgen echter deze week nog specifieke aandacht middels andere debatten. Zo vindt er vanavond een plenair debat plaats over de wijziging van de Tabaks- en rookwarenwet. Vanavond vindt ook een tweeminutendebat plaats over het advies van de Technische Werkgroep Kosten en Baten van Preventie “Preventie op waarde schatten” over hoe beleidsmakers de kosten en baten van preventie mee kunnen nemen in beslissingen over preventie. Dit biedt de mogelijkheid om over dat prangende vraagstuk moties in te dienen.

Organisaties die invloed willen uitoefenen op leefstijlpreventiedebat doen er dus goed aan hun input vroeg te delen, zodat Kamerleden de kans hebben hun inbreng op verschillende thema’s goed voor te bereiden. Media aandacht dicht op het debat – zoals hierboven geschetst met de #artsenslaanalarm campagnes – is ook een bekende strategie om bepaalde onderwerpen het debat te laten domineren.

Een structurele oplossing voor een “te brede agenda” is wellicht om meer en vaker over preventie onderwerpen te debatteren (en daarbij medische en leefstijl preventie gescheiden te houden) maar dat voor elkaar te krijgen moet preventie (nog) hoger op de politieke agenda staan.