Toekomstbeeld van de Europese Parlementsverkiezingen van 2024: Een veranderend landschap van nationale regeringen en de gevolgen

Volgend jaar, van 6 tot 9 juni 2024, zullen EU-burgers hun stem uitbrengen bij de Europese verkiezingen. Kiezers bepalen de nieuwe verdeling van zetels (en macht) in het Europees Parlement en oefenen daarmee indirect invloed uit op de prioriteiten van de EU tot 2029. Het politieke landschap in de lidstaten verschuift voortdurend, wat de uitkomst van de verkiezingen van volgend jaar onzeker maakt. En nog meer dan in 2019 wordt de EU geconfronteerd met toenemende schokken, die steeds meer invloed hebben op het beleid. Denk bijvoorbeeld aan maatregelen tegen het gebruik van Russisch gas in de RePowerEU-wetgeving als gevolg van de crisis in Oekraïne, migratie aan de grenzen van Europa in het Migratie Pact, protectionistische wetgeving van de VS, maar ook de focus op Open Strategische Autonomie om de EU tegenover China te positioneren.

In deze blog kijken collega’s Valérie Mendes de León en Teeuwes Middelbrink naar trends in EU-lidstaten en hoe deze van invloed kunnen zijn op de verkiezingen en de samenstelling van de 716 zetels in het Parlement, en vervolgens op een nieuw College van Commissarissen.

Politiek landschap op nationaal niveau

Waar de verkiezingen van 2019 een lichte opschudding in de sociaaldemocratische beweging lieten zien, zullen de aankomende verkiezingen plaatsvinden in een landschap van opkomende rechtse regeringen in de EU. Deze trend, gezien in landen zoals Nederland, Finland, Italië, Estland, Bulgarije, Griekenland en recentelijk ook bij regionale verkiezingen in Spanje, zal naar verwachting een verstrekkende invloed hebben op (de samenstelling van) politieke partijen in het Europees Parlement en de prioritering van de politieke agenda. Als gevolg hiervan wordt een verschuiving verwacht van stemmen aan centristische partijen naar anti-establishment partijen (voornamelijk vertegenwoordigd in de ECR- en ID-groepen). Deze trend gaat gepaard met een stijging van de stemmen aan beide flanken van het partijenspectrum, wat ook zal leiden tot een kleine toename van stemmen aan de linkerkant (The Left).

De ontwikkeling waarbij centrumpartijen plaats moeten maken voor meer rechtse en linkse partijen op nationaal niveau wordt ook voorspeld op EU-niveau. Op basis van opiniepeilingen voorspelde EUMatrix onlangs een daling van stemmen voor de Europese Volkspartij (EVP), de liberale Renew Group en de Sociaaldemocraten (S&D). Voorlopig voorspellen zij dat er nog steeds een meerderheid te vinden is onder deze drie meer centristische partijen, maar de toename van zetels onder de rechtse partijen kan niet worden genegeerd.

Nieuw evenwicht

De voorspelde toename van stemmen voor anti-establishment partijen, vaak gekenmerkt door eurosceptische of nationalistische standpunten, vormt een uitdaging voor het traditionele machtsevenwicht. Deze groei zal naar verwachting resulteren in een meer gefragmenteerd politiek landschap, waardoor coalitievorming en consensus lastiger worden.

Gevestigde centristische partijen kunnen te maken krijgen met verhoogde concurrentie en druk om hun beleid en boodschap aan te passen om aan te sluiten bij de zorgen en aspiraties van de kiezers. Aan de andere kant kunnen linkse en progressieve partijen zich geïsoleerder voelen naarmate rechtse krachten momentum krijgen. Als gevolg hiervan kunnen politieke polarisatie en ideologische verdeeldheid binnen het Parlement sterker worden, waardoor partijen zich door een complex web van allianties en compromissen moeten navigeren.

Invloed op de politieke agenda van de EU

De opkomst van anti-establishment regeringen in de EU zal naar verwachting invloed hebben op de politieke agenda van het Europees Parlement. Onderwerpen zoals migratie, nationale soevereiniteit, veiligheid en economisch protectionisme zullen naar verwachting aan belang winnen en de beleidsprioriteiten van rechtse partijen weerspiegelen. Daarnaast kan er een meer marktgerichte benadering worden verwacht op onderwerpen zoals industriebeleid, groene energie en klimaatbeleid. Discussies over EU-integratie en de balans tussen nationale en supranationale besluitvorming zullen naar verwachting ook intensiveren, aangezien eurosceptische krachten mogelijk pleiten voor een meer intergouvernementele aanpak.

Tot 2024

Naarmate de Europese Parlementsverkiezingen van 2024 naderen, wordt het steeds duidelijker hoe het politieke landschap zal verschuiven in de Europese Unie, ook met het oog op een toename van rechtse regeringen. Deze trend zal een diepgaande invloed hebben op de verkiezingen, de samenstelling van het Parlement en de prioritering van de politieke agenda. De verkiezingen bieden ook mogelijkheden om nieuwe onderwerpen op de agenda van Europarlementariërs te plaatsen.

Als u wilt weten hoe uw organisatie effectief kan omgaan met verkiezingen, aarzel dan niet om contact met ons op te nemen of om onze diensten te bekijken. We helpen u graag verder.