Opinie

Ongewenste zeggenschap in een open economie?!

20-05-2020

Nederland is een van de meest open economieën ter wereld, maar lijkt wat betreft economisch beleid steeds nationalistischer te worden.

Zo werkt de Nederlandse regering momenteel aan een wetgevingspakket om Nederlandse bedrijven te beschermen tegen ongewenste buitenlandse invloed of vijandige buitenlandse overnames. Het sluitstuk is het aannemen van de Wet ongewenste zeggenschap telecommunicatie door de Tweede Kamer begin deze maand, waarmee Nederlandse digitale infrastructuur beschermd moet worden tegen cyberspionage of digitale oorlogsvoering. Hoe gaat Nederland anno 2020 om met het spanningsveld tussen een open economie en beschermende maatregelen en wat betekent deze ontwikkeling voor telecombedrijven die zaken (willen) doen in Nederland?

Het Nederlandse bedrijfsleven en de politiek werden in 2013 verrast door de dreigende overname van nationale trots KPN door het Mexicaanse América Móvil. In 2017 werden er pogingen gedaan om AkzoNobel en Unilever te bemachtigen. De vraag die toen opkwam: hoe kunnen Nederlandse bedrijven in economisch mindere tijden beschermd worden tegen kapitaalkrachtige concurrenten uit het buitenland? Door recente geopolitieke spanningen, cyberspionage en digitale oorlogsvoering, ontstond de wens om telecommunicatiediensten beter te beschermen tegen ongewenste invloeden uit het buitenland.

Dit leverde verschillende maatregelen op, zoals de Wet ongewenste zeggenschap telecommunicatie (Wozt), een Investeringstoets voor risico’s op de nationale veiligheid, een reflectieperiode voor beursgenoteerde bedrijven en de implementatie van de Europese Foreign Direct Investment (FDI) screening regulation. Een stevig pakket aan maatregelen om Nederlandse bedrijven en belangen te beschermen. Met name de Wozt zorgde voor veel discussie in het Nederlandse parlement en bij werkgeversorganisaties. De wet geeft de Nederlandse overheid namelijk nieuwe verstrekkende bevoegdheden om zich actief in overnames te kunnen mengen.

Vitale Nederlandse infrastructuur beschermen

Het doel van de Wozt is het beschermen van aanbieders van bepaalde telecommunicatiediensten, zoals datacenters, hosting providers, telefoniediensten, domeinnamen, communicatienetwerken en internetknooppunten. In het geval van een overname of fusie, moet het ministerie van Economische Zaken hiervan op de hoogte gesteld worden. Indien de overname de nationale veiligheid raakt, heeft de minister de bevoegdheid een overname te blokkeren. Dit is met name het geval als geopolitieke belangen meespelen bij de overname, zoals een buitenlandse mogendheid die zijn positie ten nadele van Nederland wil versterken. Het is onder voorwaarden zelfs mogelijk om een overname met terugwerkende kracht te ontbinden indien geopolitieke verhoudingen veranderen, denk hierbij aan de verkiezing van een nieuwe buitenlandse leider die het minder goed voorheeft met Nederlandse belangen.

Verstrekkende bevoegdheden oogsten kritiek

De wet geeft de overheid dus vergaande bevoegdheden om in te grijpen in eigendomsverhoudingen. Dit resulteerde in maart 2019 dan ook in 16 pagina’s aan kritische vragen vanuit de Kamer. Staatssecretaris Keijzer (EZ) had meer dan een half jaar nodig om alle vragen te beantwoorden en zij kwam tevens met diverse wijzigingsvoorstellen. Ondanks de aanpassingen bleven werkgeversorganisatie VNO-NCW en branchevereniging DDA (Dutch Data Center Association) kritisch. Beide organisaties erkenden het belang van de wet maar het voorstel moest ‘in balans zijn met de open economie (…) en de mogelijkheid om achteraf in te grijpen in eigendomsverhouding, staat hiermee op gespannen voet.’

Zo vreest VNO-NCW voor de zware bevoegdheden waarmee de minister kan ingrijpen en zijn volgens hen de waarborgen onvoldoende. Ook is het onduidelijk of de bevoegdheid om achteraf in te kunnen grijpen in een overname al een precedent kent in een andere Europese landen. VNO wil niet dat Nederland hierin een uitzonderingspositie inneemt. De organisaties vrezen dat het wetsvoorstel slecht zal uitpakken voor het Nederlandse investeringsklimaat.

Een meerderheid van de Kamer deelde deze zorgen en er werden maar liefst zeven moties en vier amendementen aangenomen om de wet aan te scherpen. De Kamer was na de diverse wijzingen nog altijd niet tevreden over de wet en wilde betere waarborgen bij de uitzonderlijke bevoegdheden die de minister zou krijgen. Zo vroeg Weverling (VVD) om zeer terughoudend te zijn om met terugwerkende kracht in te grijpen in eigendomsverhoudingen. Hij wil dat een telecompartij een zienswijze kan indienen bij het ministerie om de bedrijven beter te betrekken bij het proces. Van den Berg (CDA) vroeg om een jaarlijkse rapportage over toepassing van de wet en de verbodsbevoegdheid, om een evaluatie van de wet na vijf jaar en wil niet dat bestuurders aansprakelijk gesteld kunnen worden wanneer zij opdrachten moeten uitvoeren om bijvoorbeeld een overname ongedaan te maken.

Al deze moties en amendementen werden met brede steun van de Kamer aangenomen. Hiermee floot de Kamer het ministerie terug door extra waarborgen te eisen en met de evaluatie en jaarlijkse rapportage houdt de Kamer blijvend een vinger aan de pols omtrent de uitvoering van de wet. Maatregelen die de openheid van de Nederlandse economie aantasten kunnen rekenen op een kritische blik in de Kamer van linkse tot rechtse partijen.

The proof is in the pudding

Het kabinet heeft haast met de implementatie van het wetsvoorstel. Zij vreest dat dat de coronacrisis Nederlandse telecombedrijven extra kwetsbaar maakt voor buitenlandse overnames. De wet is deze week aangenomen door de Senaat, maar dit zal niet de laatste keer zijn dat we van de Wozt zullen horen. KPN is een Nederlands bedrijf, net als kleinere datacenterbedrijven, maar de meeste grote Nederlandse telecombedrijven zijn in handen van buitenlandse moederbedrijven.

Wat gaat er echter gebeuren als zo’n buitenlands moederbedrijf overgenomen wordt en dit in de ogen van de Nederlandse minister leidt tot ongewenste invloed? De Nederlandse minister kan de overname van de Nederlandse dochter dan blokkeren en hiermee krijgt de Nederlandse overheid dus ook indirecte invloed in overnames van buitenlandse bedrijven. Of stel dat een overname met terugwerkende kracht ongedaan gemaakt moet worden op last van het ministerie? Deze situaties gaan hoe dan ook leiden tot veel aandacht en discussie in de binnenlandse en buitenlandse politiek en media en kunnen zelfs leiden tot verhoogde geopolitieke spanningen. Het is immers niet eenvoudig om een open economie te willen zijn en tegelijkertijd de nationale belangen te beschermen in een geglobaliseerde wereld!

Public Matters adviseert veel bedrijven die actief zijn in de techsector of die direct te maken hebben met technologische ontwikkelingen zoals de Wozt. Kijk op deze pagina voor meer informatie.

Foto door Brett Sayles via Pexels

"De Wet ongewenste zeggenschap telecommunicatie moet Nederlandse digitale infrastructuur beschermen. Wat betekent dit voor telecombedrijven die zaken (willen) doen in Nederland?"

Public matters

Interesse in onze dienstverlening? Neem contact met ons op.

  • Het is de derde woensdag van mei: Verantwoordingsdag 📊💼, ook wel bekend als ‘Gehaktdag’. Kamervoorzitter @Vera_Bergkamp ontvangt verantwoordingsstukken van minister van Financiën @SigridKaag. Volg het live vanaf 10.15 uur: https://t.co/G2IqDjxZvX #Verantwoordingsdag #Gehaktdag

  • De @RaadvanState is kritisch op het #begrotingsbeleid van kabinet Rutte IV, en stelt dat het met de recente #Voorjaarsnota ‘expansief begrotingsbeleid’ voert. Daarmee zouden te veel financiële risico’s vooruitgeschoven worden, en wordt de ruimte voor komende kabinetten beperkt.

  • Verder adviseert de RvS om nog steviger in te zetten op één besluitvormingsmoment in het voorjaar waarin beslist wordt over de zowel de uitgaven als de inkomsten van de begroting. Opvolging van dat advies zou nadrukkelijk impact hebben de betekenis van #Prinsjesdag.

  • Lees hier de voorjaarsrapportage Begrotingstoezicht 2023 van de Raad van State: https://t.co/JGTNDgWV1h

  • Vertrouwen in Tweede Kamer op laagste niveau in ruim 10 jaar, blijkt uit @statistiekcbs-onderzoek Sociale samenhang en welzijn dat werd uitgevoerd in het laatste kwartaal van 2022 https://t.co/FvyoMeMcaN #TweedeKamer #vertrouwen #CBS

  • Groeiende aandacht voor de #regio in Den Haag biedt kansen voor beleid op maat. Een gestructureerde #lobby vanuit de regio is daarom essentieel. Lees meer over de groeiende rol van de regio in de nationale politiek in een nieuwe blog: https://t.co/7C4cLaferK #publicaffairs

  • Ben je op zoek naar een interessant en uitdagend Traineeship in het hart van politiek Den Haag? 💼🏛️
    Public Matters heeft vanaf september weer een aantal stageplekken beschikbaar! 👇 https://t.co/Inqnq9DsyO #stage #Traineeship #publicaffairs #lobby #vacatures #werkenbijPM

  • Minister @HankeBruinsSlot (BZK) zet in op versterking van #integriteitsregels voor ambtenaren, bestuurders en volksvertegenwoordigers met de nieuwe nota Integriteit openbaar bestuur 👇 https://t.co/fPF5hMqxCR

  • Een gezellige lunch met het Public Matters Team – in het kader van #Pasen, het #Suikerfeest en #Koningsdag 🙏🌼 https://t.co/ZYqmETcM0L

  • 📢Save the date! Op 18 april zal collega Peter van Keulen (@lobbytwit) deelnemen aan de online bijeenkomst van ‘Intellectual Commons’ over de rol van #lobby in onze #democratie, met @BertFraussen en @caelestabraun. Aanmelden! 👇 https://t.co/87DCxgWrHj