Nederland in beweging: mobiliteit in het volgende Regeerakkoord

De verkiezingen zijn begonnen en daarmee komt ook het opstellen van een nieuw Regeerakkoord dichterbij. Na donderdag weten we welke partijen er straks waarschijnlijk gaan deelnemen aan de formatie en welke thema’s er belangrijk gaan worden aan de onderhandelingstafel. Eén van de onderwerpen die sowieso op tafel zal liggen is de ontwikkeling van het OV. Want terwijl de Coronacrisis de OV-sector buitengewoon hard heeft getroffen, is de kans groot dat het OV-gebruik ook na Corona de impact van de crisis zal blijven voelen. Mensen blijven deels thuis werken, er worden minder live meetings georganiseerd en er wordt meer buiten de spits gereisd om drukte te mijden. Ondanks deze ontwikkelingen kijken de partijen in hun programma’s met een frisse blik over de Coronacrisis heen en liggen er concrete plannen om de mobiliteit en bereikbaarheid in Nederland op peil te houden. In dit artikel schetsen Eef Brands en Nick Spier de vier opvallendste ontwikkelingen op mobiliteitsgebied.

1. Van vliegen naar treinen

Waar internationaal spoorvervoer in 2017 slechts voorzichtig werd geopperd in enkele verkiezingsprogramma’s, blijkt het dit jaar één van de meest opvallende onderwerpen op mobiliteitsgebied. Het gros van de partijen stelt dat treinvervoer een goed alternatief is voor korte afstandsvluchten. Over hoe dit ingevuld moet worden verschillen de partijen echter van mening. Op rechts wil de VVD bijvoorbeeld reistijden, frequentie en reiscomfort verbeteren om mensen de trein te laten pakken in plaats van het vliegtuig, terwijl op links de partij van Jesse Klaver korte vluchten waarvoor de trein een alternatief biedt het liefst in zijn geheel zou stoppen. Over wat bedoeld wordt met “korte afstand” zijn de partijen het niet eens: D66 spreekt over korte afstanden tot 700 kilometer, terwijl de PvdD hier het liefst nog eens 500 kilometer bij optelt. En hoewel de standpunten uit elkaar liggen, is het duidelijk dat men het eens is over de inzet van meer treinen en minder vluchten in een volgend Regeerakkoord.

2. Geen woningbouw zonder ontsluiting

De partijen zijn het erover eens dat het realiseren van goede OV verbindingen essentieel is voor de ontsluiting van nieuwe woonwijken. D66, GroenLinks en SGP vinden het zelfs een vereiste voor de ontsluiting van nieuwe woningen. D66 gaat hierbij het verst, door te stellen dat voor nieuwe woonwijken een maximale afstand van 10 minuten tot aan het station moet gelden. Hoewel dat laatste wellicht niet realistisch is, kon het onderwerp de afgelopen periode op brede consensus rekenen van de partijen tijdens de verkiezingsdebatten. En daarmee lijken concrete afspraken hierover in het Regeerakkoord zeer waarschijnlijk.

3. Bereikbaarheid van de regio

Partijen van link tot rechts willen de regionale bereikbaarheid bevorderen. Met name het bieden van goede OV voorzieningen voor de meer afgelegen gebieden staat centraal. Dit kan in de vorm van spoor, maar ook lightrail wordt als goede optie gezien. Daarnaast wordt er veel gesproken over het realiseren van “hubs”. Zowel VVD, CDA, PvdD en CU willen zogenaamde multimodale overstappunten, waar overgestapt kan naar andere vormen van (deel)vervoer om de bereikbaarheid van de regio te verbeteren. Het meest opvallende punt is de voorgestelde hogesnelheidsverbinding tussen Lelystad en Groningen: de Lelylijn. Gezien de bijna kamerbrede steun om deze verbinding zo snel mogelijk aan te leggen lijkt dit bijna een zekerheidje in het volgende Regeerakkoord. Verder staat het verbeteren van de algehele bereikbaarheid van het Noorden van Nederland centraal in de mobiliteitspassages van bijna alle programma’s. Een geslaagde lobby van de regio, nu nog zaak om dit te verzilveren aan de onderhandelingstafel.

4. Rekeningrijden

Tot slot: “Betalen naar gebruik”. Hierover zijn de partijen het niet eens. De VVD en het CDA willen een autobelasting gebaseerd op gereden kilometers die ook gaat gelden voor emissieloze en elektrische auto’s. Dit geld moet gebruikt worden om wegen te onderhouden. VVD en CDA willen tevens de al betalende automobilist niet verder belasten. D66 en de PvdD daarentegen willen een kilometerheffing gebaseerd op CO2-uitstoot, plaats en tijd. Ook CU wil een kilometerprijs voor personenauto’s, maar met een lage basisprijs per km om zo regio’s met beperkte OV-beschikbaarheid te ontzien. De PvdA hanteert het principe ‘de vervuiler betaalt’ en ziet graag een heffing gebaseerd op het aantal gereden kilometers. GroenLinks wil rekeningrijden invoeren in plaats van de motorrijtuigenbelasting. Het CDA en de PVV stellen dat als er duidelijke afspraken zijn over flexibel werk, rekeningrijden niet langer nodig en zelfs oneerlijk is, met name voor mensen die een contactberoep uitoefenen.

Overall lijkt er meer dan voldoende steun om een vorm van betalen naar gebruik na jaren van praten ook daadwerkelijk in te voeren. De vraag is echter of de partijen er gezien het scala aan verschillende voorstellen er deze keer wél uit gaan komen.