Meer transparantie en evenwicht bij belangenbehartiging: Commissie komt met nieuwe regels voor deskundigengroepen

De Commissie heeft vandaag nieuwe regels goedgekeurd voor de selectie van deskundigengroepen die advies en externe expertise verlenen ter ondersteuning van de beleidsvorming.

De Commissie heeft vandaag nieuwe regels goedgekeurd voor de selectie van deskundigengroepen die advies en externe expertise verlenen ter ondersteuning van de beleidsvorming. Dit besluit voorziet in een aantal algemene regels en beginselen om de transparantie te vergroten, belangenconflicten te voorkomen en voor een evenwichtige vertegenwoordiging van belangen te zorgen. De nieuwe regels zijn bindend voor alle diensten van de Commissie.

Eerste vicevoorzitter Frans Timmermans: “Wanneer wij regels en beleid opstellen, is expertise van buiten van groot nut om ons te helpen de juiste maatregel te nemen. De burgers verwachten terecht dat wij daarbij transparant en uitgebalanceerd te werk gaan. Door de maatregelen van vandaag kan de Commissie haar voordeel doen met hoogwaardige expertise en daarbij belangenconflicten voorkomen. Het proces is ook controleerbaar door het publiek. Het besluit van vandaag is een uitvloeisel van vruchtbare besprekingen met leden van het Europees Parlement, de Europese ombudsman en vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties — belangrijke partners bij de totstandkoming van een transparante aanpak voor de beleidsvorming in de EU.” Dit is een stap voorwaarts naar een verandering van de manier waarop “Brussel” te werk gaat.” Volgens de nieuwe regels moeten de diensten van de Commissie alle leden van deskundigengroepen selecteren via openbare oproepen tot kandidaatstelling (behalve voor deskundigen die lidstaten, derde landen, organen van de EU en internationale organisaties vertegenwoordigen). Die oproepen worden opgenomen in het register van deskundigengroepen. De selectiecriteria, waaronder die voor de vereiste deskundigheid en de doelgroepen, moeten duidelijk worden geformuleerd. Er zal alles aan worden gedaan om een evenwichtige vertegenwoordiging te garanderen, door rekening te houden met deskundigheidsgebieden en interesse, geslacht en geografische herkomst en het mandaat van de deskundigengroep in kwestie. Meer transparantie bij het selectieproces is een belangrijke factor om tot een evenwichtige samenstelling te komen.
De herziene regels maken de werkzaamheden van de deskundigengroepen transparanter. Het wordt voor de diensten van de Commissie namelijk uitdrukkelijk verplicht om relevante documenten beschikbaar te stellen, zoals agenda’s, volledige en zinvolle notulen en bijdragen van deskundigen. Als een deskundigengroep door middel van stemming zijn standpunt vaststelt, kunnen ook minderheidsstandpunten van deskundigen openbaar worden gemaakt, indien de betrokkenen dat willen. De herziene regels zijn een belangrijke verbetering wat betreft het beheer van belangenconflicten in verband met personen die op persoonlijke titel worden benoemd en geacht worden op onafhankelijke basis en in het openbaar belang te handelen. De diensten van de Commissie moeten nu voor deze deskundigen een specifieke beoordeling van belangenconflicten uitvoeren op basis van een door de betrokkene in te dienen standaardopgave van belangen. Deze opgaven zullen vervolgens worden bekendgemaakt in het register van deskundigengroepen, zodat zij door het publiek kunnen worden gecontroleerd.

Er komt met ingang van vandaag een online bijgewerkt register van deskundigengroepen, dat in overeenstemming is met de nieuwe transparantievereisten en zorgt voor synergie met het transparantieregister. Deskundigen die zich aanmelden om specifieke belangen of organisaties te vertegenwoordigen, kunnen alleen als lid van de deskundigengroep worden geselecteerd als zij in het transparantieregister zijn opgenomen. Deze voorwaarde zal uiterlijk eind 2016 met terugwerkende kracht worden toegepast op alle huidige leden van deskundigengroepen. Het register van deskundigengroepen zal ook beter worden georganiseerd; zo wordt er met het oog op meer duidelijkheid en transparantie een nieuwe indeling van leden van deskundigengroepen ingevoerd. In de nieuwe indeling worden organisaties zoals bedrijven, ngo’s en vakbonden onderscheiden van publieke entiteiten, die voorheen in dezelfde rubriek werden ondergebracht. Andere subcategorieën kunnen worden gecreëerd voor een scherpere publieke controle van de belangenafweging.

Achtergrond

De Commissie wordt momenteel geadviseerd door zo’n 800 deskundigengroepen, verdeeld over alle beleidsterreinen. De leden van die deskundigengroepen kunnen op persoonlijke titel worden benoemd of als vertegenwoordigers van lidstaten, derde landen, Europese of internationale instellingen, bedrijven, vakbonden, maatschappelijk organisaties, universiteiten of andere belangengroepen.

Deskundigengroepen worden gebruikt bij de voorbereiding van nieuwe wetgeving (of gedelegeerde handelingen en uitvoeringshandelingen), de uitvoering van bestaande wetgeving of meer in het algemeen bij het opstellen van strategische beleidsoriëntaties. De groepen nemen geen bindende besluiten – zij hebben uitsluitend een raadgevende taak, maar kunnen wel adviezen uitbrengen of aanbevelingen doen en verslagen indienen bij de Commissie. De Commissie en haar ambtenaren kunnen geheel onafhankelijk beslissen hoe zij rekening houden met de expertise en de standpunten die van de deskundigengroepen afkomstig zijn. De Commissie neemt haar besluiten altijd in het algemeen belang van de Europese Unie.

De Commissie-Juncker streeft op al haar werkterreinen naar meer transparantie. De samenwerking met deskundigengroepen is een van de vele manieren waarop de Commissie adviezen en expertise van buitenstaanders verkrijgt ter ondersteuning van haar werkzaamheden. Andere waardevolle instrumenten zijn openbare raadplegingen, gerichte raadplegingen van belanghebbenden, openbare hoorzittingen, conferenties en studies, die als aanvulling fungeren op de institutionele dialoog met het Europees Parlement en de Raad.

Een horizontaal institutioneel kader voor deskundigengroepen is in 2005 in het leven geroepen en in 2010 voor het laatst herzien. Het besluit van vandaag is een positieve respons op veel aanbevelingen die zijn gedaan door de Europese ombudsman naar aanleiding van diens onderzoek op eigen initiatief. Ook de suggesties van de leden van het Europees Parlement en vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties spelen een rol.

Bron: Europese Commissie – Persbericht d.d. 30 mei 2016

Foto door Dušan Cvetanović