Ieder voor zich en de branchevereniging voor ons alle(e)n?

Juist nu moeten brancheorganisaties voorbij de belangen van de leden kijken en samenwerking zoeken met andere stakeholders. Voorkom dat de overheid dit moet afdwingen.

In crisistijd is de rol van brancheverenigingen zichtbaarder dan ooit. De vereniging stelt sectorprotocollen op, brengt in kaart hoe ondernemers geraakt worden, en waar zij het meest mee geholpen zijn. Wat opviel was de wijze waarop sommige brancheorganisaties zich exclusief richten op de belangen van eigen leden. Het legt de verhoudingen in sommige sectoren pijnlijk bloot. Wordt er samengewerkt aan een oplossing of gaan we vechtend over straat? De discussie over winkelhuur was daarvan wel het meest in het oog springend voorbeeld.

Historicus Bas van Bavel van de Universiteit Utrecht hield onlangs een pleidooi (Telegraaf 13 maart 2020) voor associatieve en coöperatieve oplossingen. Hij verwees daarbij naar de coöperatieve samenleving met boerenbonden en woningcorporaties. Ik moest direct denken aan de product- en bedrijfschappen. Feitelijk waren dit brancheorganisaties, maar dan met verplichte heffingen en met de vakbonden in het bestuur. Ondernemers -vooral veel agrariërs- waren tegen die het verplichte karakter en vijf jaar geleden werden de product- en bedrijfschappen opgeheven. Toch hadden deze product- en bedrijfschappen een rol die in deze crisistijd erg van pas was gekomen. Ze waren van nature een plek waar samenwerking in de keten kon worden georganiseerd. Het bijzondere in deze crisis is immers dat deze werkelijk alle ondernemers treft en niet alleen de winkelbedrijven, horeca en sierteelt. Het verschuiven van problemen naar toeleveranciers, verhuurders of andere partijen waar ondernemers zaken mee doen past niet in het sentiment wat momenteel in de maatschappij leeft. Het Kabinet hamert terecht op het feit dat we dit als samenleving alleen samen kunnen aanpakken.

Dat ondernemers zich in crisistijd richten op het eigen bedrijfsbelang, neem ik ze niet kwalijk. Maar juist brancheverenigingen moeten niet alleen rekening houden met de belangen van de achterban, maar kiezen voor de stakeholderbenadering. Dat betekent dat bestuurders zich verdiepen in de belangen van andere stakeholders in de keten. Kom met oplossingen die ook voor hen werken. Voor vakbonden, leveranciers, verhuurders en de logistieke keten. Dat is wat anders dan standpunten uitwisselen vanuit de loopgraven. De stakeholderbenadering maakt het mogelijk op lange termijn oplossingen te realiseren zoals, bijvoorbeeld de toekomst van de binnenstad of het winkelcentrum.

De stakeholderbenadering vergt lef van bestuurders van brancheorganisaties, want het is sneller scoren als je voor het eigen belang gaat. Maar, wie zijn oor goed te luister legt bij de achterban, ziet dat de meeste ondernemers heel goed beseffen dat samenwerken noodzakelijk is.

Laten we de saamhorigheid, die veel mensen nu ervaren, ook omzetten in blijvende samenwerking tussen sectoren. Want als ketens daar niet in slagen is het niet ondenkbaar dat dit door de overheid weer wordt afgedwongen. Je moet je als ondernemer afvragen of je dan beter af bent. Dan zijn de product- en bedrijfschappen feitelijk weer terug.