Hervorming van het Europees Parlement: hoe beïnvloedt dit jouw belangenbehartiging?

In haar State of the European Union verklaarde Commissievoorzitter Ursula von der Leyen trots dat tijdens haar mandaat 170 wetsvoorstellen zijn ingediend. Variërend van sectorspecifieke tot brede horizontale wetgeving, kleine hervormingen tot unieke voorstellen, zijn de Europese instituten zeer actief geweest. Het Europees Parlement, dat de belangen van alle EU-burgers vertegenwoordigt in deze processen, werkt in verschillende commissies om deze voorstellen onder andere te controleren en amenderen. Dit beslaat een complex netwerk van meer dan 20 commissies, subcommissies en speciale commissies – variërend van een commissie voor Interne Markt en Consumentenbescherming tot een ad hoc commissie voor kunstmatige intelligentie.

Sinds 1989 is er weinig veranderd in de samenstelling en werking van deze commissies, ondanks de ingrijpende transformaties die zowel binnen de EU als wereldwijd plaatsvinden. Om het hoofd te bieden aan deze transformaties, stelde het Parlement een herstructurering van hun commissies voor. In deze blog bespreekt collega Valérie deze veranderingen en wat dit betekent voor de lobbyactiviteiten.

Een nieuwe Commissiestructuur voor meer efficiëntie
De Secretaris-Generaal van het Europees Parlement, Alessandro Chiocchetti, benadrukte onlangs in een vergadering van de Begrotingscommissie de noodzaak van structurele hervormingen om de efficiëntie en effectiviteit van het Parlement te verbeteren. Hij verklaarde dat “de wereld is veranderd, alles is veranderd, evenals de manier waarop de Commissie wetgeving presenteert met zeer omvangrijke en grensoverschrijdende voorstellen en onze structuur kan hier niet meer mee omgaan.”

Aangezien steeds complexere voorstellen meerdere domeinen van commissies bestrijken (bijvoorbeeld digitale dossiers die onder de bevoegdheden vallen van de Commissies Juridische Zaken, Interne Markt en Consumentenbescherming), streeft een herziening van de commissies ernaar geschillen te vermijden over welke commissie verantwoordelijk is voor welke bevoegdheid. Als reactie op deze uitdagingen is een voorstel voor hervormingen aangenomen, uiteengezet in een “reflectiepaper” van 13 september. Het plan pleit voor het terugbrengen van het aantal volledige commissies van 20 naar 15.

Nieuwe Commissies
Met het stroomlijnen wordt grotere coherentie en meer specificatie beoogd. Nieuwe commissies zouden bijvoorbeeld een megacommissie gewijd aan digitaal beleid en een megacommissie op de uitbreiding van de EU kunnen zijn – twee van de meest omstreden domeinen. Maar ook wordt er gesproken over een ‘upgrade’ van de subcommissie voor veiligheid en defensie naar een volwaardige commissie. Bovendien zullen de commissies voor klimaat en energie worden samengevoegd, evenals de commissies voor internationale handel en ontwikkeling.

Andere voorstellen zijn de mogelijkheid om ad-hoc commissies op te richten om wetgeving te behandelen die onder de bevoegdheden van meerdere commissies valt. Het doel hiervan is om wetgevingsprocessen te stroomlijnen en makkelijker te maken, met name bij de behandeling van complexe vraagstukken zoals kunstmatige intelligentie en corporate governance.

Een ander doel is om een stevigere stem te hebben in triloogonderhandelingen met EU-ministers. Een kanttekening hierbij is dat dit zal leiden tot een meer selecte groep Europarlementariërs die aan dossiers werken, vooral omdat deze hervorming ook beoogt de praktijk van het delen van opinierapporten tussen commissies te verminderen. Deze selecte groep Europarlementariërs zal op hun beurt meer macht hebben en daardoor behoorlijk invloedrijk zijn – misschien zelfs onevenredig veel.

Kansen voor Belangenbehartiging
De geplande herstructurering van het Parlement heeft ook invloed op de manier waarop organisaties en belangenorganisaties hun beleidsbeïnvloeding organiseren. Wanneer wetsvoorstellen in minder commissies worden besproken en minder Europarlementariërs actief input kunnen leveren, betekent dit dat de mogelijkheden voor actieve participatie ook beperkter worden. Lobbyinspanningen zullen zich moeten concentreren op een kleiner aantal commissies en Europarlementariërs, waarbij een meer strategische en op maat gemaakte aanpak nodig is. Terwijl je in het huidige systeem je stem kunt laten horen via meerdere ingangspunten, beperkt dit nieuwe systeem deze mogelijkheden.

Tegelijkertijd zal de invoering van een systeem waarin wetsvoorstellen binnen één commissie of zelfs een gespecialiseerde ad-hoc commissie worden besproken, de activiteiten van het Parlement stroomlijnen en de verschillende, enorme rapporten terugdringen, wat kan leiden tot meer transparantie en wellicht minder complexe processen.

Vooruitgang Boeken – nieuwe lobbyopties
Uiteindelijk hebben meer Europarlementariërs een stem in wetsvoorstellen dan de rapporteur en de schaduwrapporteurs. Het nieuwe Parlement zal echter moeten uitzoeken hoe alle mogelijke instrumenten in deze nieuwe structuur te gebruiken – hetzelfde geldt voor lobbyisten. Tegelijkertijd biedt het interessante kansen om Europarlementariërs van de nodige kennis te voorzien bij het opstellen van nieuwe wetgeving.

Als het aan het Parlement ligt worden de hervormingen snel doorgevoerd: in december 2023 zijn ze goedgekeurd en het doel is om ze vóór de Europese verkiezingen van juni te implementeren. Het vereist nog wel een definitieve stemming in de plenaire vergadering in april om volledig te worden aangenomen.