Werkgeversbolwerk ‘begint steeds meer op de FNV te lijken’

Het is de derde dinsdag van januari en de maat is vol voor Michaël van Straalen.

De voorzitter van MKB-Nederland heeft zojuist gehoord dat er over twee dagen een ‘diner pensant’ plaatsvindt in de Malietoren, het kantoor aan de Haagse Bezuidenhoutseweg dat zijn club deelt met grote broer VNO-NCW. Een select gezelschap van zo’n vijfentwintig invloedrijke lobbyisten zal filosoferen over de onderkant van de arbeidsmarkt — op persoonlijke uitnodiging van Hans de Boer, de voorzitter van VNO-NCW. Van Straalen is bewust overgeslagen, wordt hem verteld.

De Malietoren in Den Haag, het kantoor dat MKB-Nederland deelt met grote broer VNO-NCW. Het is de zoveelste belediging voor de voorman van het midden- en kleinbedrijf en het laatste zetje om op te stappen. De belangenbehartiger van de zelfstandige ondernemer voelt zich al jaren miskend en gefrustreerd binnen het huis van de werkgeverslobby. Hij staat te vaak buitenspel in de politieke lobby, besluiten worden buiten hem om genomen.

Uitzicht op verbetering is er niet. De top van VNO-NCW wuift klachten weg. Van Straalen vindt het tijd voor een duidelijk signaal: de Malietoren is te ver afgedreven van de gewone ondernemer, stelt hij op 31 januari bij de aankondiging van zijn plotselinge vertrek.

Wie betaalt bepaalt
Zo maakt Van Straalen expliciet wat in Den Haag al tijden wordt gevoeld. Ministeries ontvangen de werkgeversgezanten nog altijd met alle egards. Daar is behoefte aan een gesprekspartner. Bewindslieden en ambtenaren waarderen de inhoudelijke en specialistische kennis van de werkgeversvertegenwoordigers. Maar tegelijkertijd leeft de vraag met wie ze eigenlijk nog aan tafel zitten.

‘De Malietoren vaart op de boeggolf van een handjevol multinationals, het mkb komt er nauwelijks aan te pas’, zegt een oud-mkb-bestuurder. Daar geldt wie betaalt bepaalt. Een kleine groep beursgenoteerde ondernemingen en andere grootbedrijven brengen jaarlijks een belangrijk deel van de contributie van € 23 mln voor VNO-NCW bijeen. Zij domineren de lobbyagenda.

MKB-Nederland sprokkelt jaarlijks € 8 mln bij elkaar via tienduizenden contributies van bakkerijen, kapsalons en aannemers. De vereniging mist eigen lobbyisten en beleidsmedewerkers die scherp het geluid van de gewone ondernemer vertolken.

Tanende invloed
De ergernissen over de rol aan de zijlijn stapelden zich op bij Van Straalen. Tijdens de laatste kabinetsformatie ging VNO-NCW zijn gang en informeerde het kleine broertje achteraf of helemaal niet.

In 2017 moest Van Straalen worden overgehaald om zich te laten herbenoemen. Hij twijfelde. Jarenlang had hij tevergeefs aangedrongen op meer mankracht en middelen voor zijn achterban. De voorzitter nam vanaf najaar 2017 uit protest niet meer deel aan het gemeenschappelijke directieoverleg van beide ondernemersorganisaties.

In werkgeverskringen leeft bredere kritiek vanwege de tanende invloed en legitimiteit van de bestuurders in de Malietoren. Critici zien niet alleen de relatie met het mkb verslechteren maar ook de afstand tot de regio groeien. VNO kent een hiërarchische structuur en wordt bestuurd als een ministerie: dagelijks bestuur en directie zetten van bovenaf de koers uit.

Gezagsverlies
De slijtage bij de werkgeversclubs laat zich ook in andere polderinstituties voelen, zoals de Sociaal Economische Raad (SER) en Stichting van de Arbeid (StvdA) verliezen aan gezag. Na jaren discussie hebben die nog steeds geen stempel gedrukt op belangrijke dossiers als pensioen en arbeidsmarkt. Traditionele polderhoogtepunten als het voor- en najaarsoverleg bestaan al jaren niet meer.

Door het FD geraadpleegde bestuurders en ondernemers merken op dat het economische krachtenveld verandert. Brancheorganisaties als Bouwend Nederland of industriekoepel FME hebben de wind flink in de zeilen. Dat vergroot hun zelfvertrouwen. ‘De dynamiek komt niet meer van bovenaf’, legt een ingewijde uit: ‘Het sociaal overleg levert weinig op, maar de karavaan trekt gewoon verder.’

Belangrijke vernieuwingen komen niet van de centrale organisaties van werkgevers en werknemers maar ontstaan dichter bij de werkvloer. Brancheorganisaties sluiten soepeltjes convenanten of smeden gelegenheidsallianties met lokale overheden, scholen of burgerinitiatieven.

Moderne maakindustrie
MKB-Nederland staat traditioneel voor het midden- en kleinbedrijf. Anno 2018 is van dat beeld weinig meer over. Veel middenbedrijven zijn door autonome groei of overnames zo groot geworden dat hun belangen meer bij VNO thuishoren. Bovendien zijn midden- en grootbedrijf innig verstrengeld geraakt in de moderne maakindustrie. Thales, Philips of ASML werken met een vaste, onbreekbare keten van technologische hoogwaardige toeleveranciers. En zo is de balans ver doorgeslagen richting het grootbedrijf.

Kan de benoeming van een nieuwe mkb-voorman en de aanstelling van een paar extra lobbyisten het evenwicht herstellen? Hans de Boer heeft de grotere middenbedrijven hard nodig voor zijn ambitie om de Nederlandse export te laten groeien. De vraag is echter of hij voldoende oog heeft voor de noden van het kleinbedrijf en gewone ondernemers, die doorgaans ontbreken op handelsmissies en worstelen met problemen zoals de loondoorbetaling van zieke werknemers.

‘Uiteindelijk gaat het om de vraag: wie neemt de telefoon op als Rutte de Malietoren belt?’, zegt een ingewijde. ‘Tot nu toe is dat altijd Hans de Boer.’

Johan Leupen en Rob de Lange (FD)

Bron: https://fd.nl/economie-politiek/1254258/werkgeversbolwerk-begint-steeds-meer-op-de-fnv-te-lijken