Lobbyisten winnen met alternatieve feiten van de Rekenkamer bij beschrijving van de werkelijkheid

Arno Visser moet ervoor waken zijn belezenheid al te opzichtig te etaleren, want hij begint de indruk te wekken dat die zich beperkt tot één boek: Gustave Flauberts Madame Bovary.

In de parlementaire annalen (sinds 1814) kwam de roman slechts driemaal eerder ter sprake. Maar de president van de Rekenkamer gebruikte een beeld eruit woensdag op Verantwoordingsdag al voor het tweede achtereenvolgende jaar.

Een getrouwde vrouw stapt in een koets met een man die niet haar echtgenoot is. Ze rijden weg en de gordijnen zijn gesloten. En wat binnen gebeurt, wordt aan de verbeelding overgelaten. Er staat niets over op papier. Desondanks werd dat boek zo schandalig gevonden dat het op een zwarte lijst kwam en verboden werd. Daarmee liepen de lezers in de val die voor ze was gezet. Want het was de eigen inbeelding en de eigen fantasie van de aanklagers die bloot werd gelegd. Er stond helemaal niks onoorbaars op papier.’

Fantasie hoort niet in de politiek

Na de aanbieding van de jaarverslagen 2017 van het Rijk door minister van Financiën Wopke Hoekstra waarschuwde de Rekenkamer-president de Kamerleden dat ze in al die ‘verantwoordingsstukken’ niet zouden vinden wat er moet staan over de prestaties van de rijksoverheid. ‘Verbeelding en fantasie horen bij de literatuur, politiek is wat anders’, vindt de als literatuurwetenschapper opgeleide Visser.

‘We krijgen de relevante informatie niet. U weet het niet, wij weten het niet, de burger weet het niet en soms weet de minister het ook niet’. Arno Visser Het antwoord op de vraag of het rijk de bijna €300 mrd die het burgers en bedrijven ontneemt ook doelmatig en doeltreffend weer uitgeeft, zou de kern van het politieke bedrijf moeten zijn. Maar ook de Rekenkamer kan de gordijnen maar voor een heel beperkt deel van de rijksuitgaven opzijschuiven. Over de rechtmatigheid van de uitgaven zijn nauwelijks twijfels. Daarvoor zorgt ook de onafhankelijke en gevreesde Auditdienst Rijk.

Maar de beëdigde verklaring dat de burger daarmee, in de woorden van Visser, ook ‘waar voor zijn geld krijgt’ durft niemand in Den Haag af te geven. Integendeel. ‘We krijgen de relevante informatie niet. U weet het niet, wij weten het niet, de burger weet het niet en soms weet de minister het ook niet’, hield Visser de Kamerleden voor.

Dichte mist rond doelmatigheid

Er hangt een dichte mist rond de doelmatigheid van de meeste fiscale aftrekposten, vrijstellingen en kortingen, waar bij elkaar een slordige €100 mrd mee is gemoeid. Soms slaagt de Rekenkamer erin een doorgeslagen regeling op de politieke agenda te krijgen. Een zeldzame en saillante erkenning van wanbeleid kwam in 2016 van toenmalig staatssecretaris Eric Wiebes van Financiën.

‘We hebben €6 mrd aan belastinginkomsten verloren en opgeofferd met een klimaateffect van nul’, zei hij toen bijna terloops over de eerder al door de Rekenkamer bekritiseerde fiscale subsidies voor ‘schone auto’s’. Gewoonlijk wordt zulk grootscheeps falen van beleid pas erkend na een parlementaire enquête.

Lobbyisten winnen met alternatieve feiten

In de praktijk verliest de Rekenkamer het in het blootleggen van de ontnuchterende werkelijkheid vaak van belangengroepen die erin slagen alternatieve politieke feiten te creëren. Zo zette de financiële waakhond van het Rijk in 2016 grote vraagtekens bij de fiscale tegemoetkoming aan expats, die 8 jaar lang 30% van hun inkomen kunnen aanmerken als onkostenvergoeding zonder verdere vragen van de fiscus.

De regeling, die dit jaar bruto bijna €1 mrd aan gederfde belastinginkomsten kost, ontpopt zich in de praktijk vooral als subsidie voor goedbetaalde werknemers van multinationals en voetbalmiljonairs. Hun toptarief gaat erdoor van 52% naar 36,4%. Bijna alle politieke partijen maakten in hun verkiezingsprogramma dan ook korte metten met de ‘expatsubsidie’. Behalve de VVD. En een effectieve lobby, aangevoerd door VNO-NCW, AmCham – ook bekend van de afschaffing van de dividendbelasting – en de voetbalbond zorgde ervoor dat de regeling in de formatie grotendeels in stand bleef. Alleen de subsidieduur gaat omlaag, naar vijf jaar.

Het gelijk van de zijlijn

De Rekenkamer heeft het gelijk van de zijlijn. Ze geeft aanwijzingen en moedigt aan, maar kan niet zelf scoren. Visser mag één keer per jaar het woord voeren in de Kamer, de overige 364 dagen is hij overgeleverd aan politici die zijn oordelen pas serieus nemen als het hen goed uitkomt. Het was geen toeval dat bijna niemand op de bres stond voor het Hoge College van Staat toen Rutte I en II er het mes in zette, waardoor vorig jaar afscheid moest worden genomen van 64 van de 269 stafleden.

Visser heeft ook niet de statuur van zijn illustere voorgangster Saskia Stuiveling, die het college elf jaar bestierde. Stuiveling’s reputatie was wellicht ook wat groter dan haar daden en effectiviteit rechtvaardigden. Bij Visser is het eerder omgekeerd. De VVD’er, die de Haagse politiek in 2006 verliet omdat hij door Mark Rutte op een zijspoor was gezet, was wethouder in Almere voordat hij in 2013 aan het Lange Voorhout werd benoemd. Hij heeft in ieder geval de ambitie om zich uit Stuiveling’s schaduw te bevrijden. En de 52-jarige president heeft de tijd. Hij is voor het leven benoemd.

Bron: https://fd.nl/economie-politiek/1254736/lobbyisten-winnen-met-alternatieve-feiten-van-de-rekenkamer-bij-beschrijving-van-de-werkelijkheid