Vooruitblik Europese Verkiezingen: op weg naar campagnetijd

Van 6 tot 9 juni 2024 gaan EU-burgers hun stem uitbrengen bij de Europese verkiezingen. Kiezers bepalen dan de nieuwe verdeling van zetels (en macht) in het Europees Parlement en oefenen daarmee indirect invloed uit op de prioriteiten van de EU tot 2029. Het politieke landschap in de lidstaten verschuift voortdurend, wat de uitkomst van de verkiezingen onzeker maakt. In een blogserie over de Europese verkiezingen analyseert collega Valérie Mendes de León recente ontwikkelingen in EU-lidstaten en de mogelijke invloed ervan op de komende Europese verkiezingen, de verdeling van de 720 zetels in het Europees Parlement en de vorming van een nieuw College van Eurocommissarissen.

Verkiezingsprogramma’s en Spitzenkandidaten

Met nog vier maanden tot de Europese verkiezingen, maakt de Europese bubbel zich langzaam maar zeker klaar voor de campagnetijd. De eerste conceptverkiezingsprogramma’s van de Europese groepen druppelen binnen en ook worden steeds meer namen van campagneleiders bekend. Nicholas Schmit, de huidige Eurocommissaris voor Werkgelegenheid en Sociale Rechten, gaat de Progressieve Alliantie van Socialisten en Democraten (S&D) aanvoeren als Spitzenkandidat. Bas Eickhout en Terry Reintke zullen de Groenen gezamenlijk als aanvoerders de verkiezingen ingaan. En op het aanstaande partijcongres van de Europese Volkspartij (EVP) op 19 februari zal Ursula von der Leyen onthullen of ze zich kandidaat stelt voor een tweede termijn als voorzitter van de Commissie.

Deze eerste twee weken van februari vormen daarnaast een belangrijke deadline voor triloog onderhandelingen, de laatste onderhandeling voordat een wet aangenomen wordt (of verworpen). Alles wat nu beslecht wordt, zal tijdens de laatste plenaire vergadering in het Europees Parlement in april worden ingestemd om vervolgens voor de zomer officieel gepubliceerd worden. Je zal dus zien dat er nu nog een flink aantal wetten aangenomen wordt, zoals de right to repair, de laatste wijzigingen in de AI Act en de wet op ESG ratings. Deze week worden er nog veel deals verwacht, waaronder op de EU Platform Work Directive en op een richtlijn die meer vormen van gender gerelateerd geweld strafbaar maakt.

Groei rechts blok zet door

In eerdere blogs schreven we al over de trend naar een rechtser Europees Parlement na juni. Deze trend lijkt zich door te zetten, met een groeiend aantal verwachte zetels bij partijen rechts van de Europese Volkspartij. Sinds november staat Identiteit en Democratie (I&D) – de partij waar onder andere de PVV, de Franse partij Rassemblement National van Marine Le Pen en het Duitse Alternative für Deutschland onder vallen – voor het eerst boven de liberale groep Renew – waartoe VVD en D66 behoren. Na de EVP en S&D staat I&D dus derde in de polls. Politicologen laten ook zien dat een meerderheid mogelijk is tussen de drie meest rechtse partijen, maar dat te grote verschillen in prioriteiten stevige samenwerking in de weg staat voor nu. De verwachting is daarom vooralsnog dat de samenwerking tussen S&D, Renew en EPP in het Europees Parlement wordt doorgezet, maar dan wel met een grotere oppositie vanuit de rechtse flanken.

Wat betekent dit voor Europees beleid?

Dit betekent dat het nieuwe Europese Parlement een aanzienlijk aantal Eurosceptische parlementsleden zal tellen. Wat dit precies betekent voor het beleid blijft vooralsnog onzeker. In tegenstelling tot de Nederlandse politiek stemmen Europarlementariërs niet in coalities of in politieke groepen bij belangrijke besluiten – denk aan gevoelige amendementen of andere wetsteksten. Op sommige beleidsvlakken opereren Europarlementariërs redelijk onafhankelijk, waardoor traditionele blokvorming minder vanzelfsprekend is. Waar wel enige inschatting over kan worden gedaan, is de duurzaamheidsagenda van de EU. Het huidige EP heeft onder leiding van Frans Timmermans ambitieuze doelstellingen gepresenteerd en de verwachting is dat een rechtser Parlement dit zal afzwakken. Om het hoofd te bieden tegen de extreemrechtse partijen, bewegen Christendemocraten van de EVP nu al mee en kiezen meer de kant van de ‘gewone man’. Hiermee zwakken de duurzaamheidsambities af. Dit werd in het najaar al zichtbaar in de Natuur-Herstelwet, maar ook vorige week nog, tijdens de onderhandelingen voor landbouwmaatregelen waar Von der Leyen stelde dat “de boeren op Europese steun kunnen rekenen”.

Nationale prioriteiten voor het volgende mandaat

In de komende weken werken ook nationale overheden toe naar het volgende mandaat. Ministeries zijn bezig met het opstellen van hun prioriteiten en wensenlijstjes voor het volgende Commissiemandaat, die gepresenteerd worden aan de Europese Commissie. Zo heeft het ministerie van Economische Zaken heeft al bekend gemaakt dat ze op Digitale Economie nu de handhaving van het Digitale Wetboek prioriteren, evenals de twin transition van verduurzaming en digitalisering. Dit biedt het bedrijfsleven een uitstekende kans om samen te werken met de Nederlandse ministeries en hun visie te delen.

Public Matters zal in aanloop naar juni met regelmaat een update delen over de campagneperiode en de verwachtingen voor het volgende mandaat (2024 – 2029). Wilt u vaker op de hoogte worden gesteld middels een op maat gemaakte Verkiezingsupdate? Neem dan contact met ons op.

Copyright foto: © European Union 2024 – Source : EP