Nieuws

‘In Brussels, no one can hear you scream’: hoe de Tweede Kamer probeert bij te blijven met de EU

15-04-2022

Een bekende quote uit de Deense politieke TV-serie ‘Borgen’ luidt: ‘In Brussels, no one can hear you scream’ – doelend op het idee dat Brussel vooral een plek is om politieke tegenstanders weg te stoppen. In de afgelopen weken kwam er in Den Haag een andere betekenis naar voren: niemand in Brussel hoort Nederlandse Kamerleden roepen.

Vorige week debatteerde de vaste Kamercommissie voor Europese Zaken (‘EUZA’) met Minister Hoekstra van Buitenlandse Zaken over de EU-informatievoorziening. Centraal stond de vraag hoe de Tweede Kamer haar informatiepositie over besluitvormingsprocessen in Brussel kan verbeteren. Gisteren diende Marieke Koekoek (VOLT) daartoe een motie in, die de regering verzoekt de mogelijkheden te verkennen voor het invoeren van een EU-monitor waarin Kamerleden wetgeving en beleidsontwikkelingen kunnen volgen. Is dat voldoende om de invloed van de Tweede Kamer op Europees beleid te versterken?

De diagnose

Verschillende experts deelden in de afgelopen weken hun diagnose.

De noodzaak tot het voeren van deze discussie werd bijvoorbeeld onderstreept door een recent rapport van de Directie-IOB (Internationaal Onderzoek en Beleidsevaluatie): de onafhankelijke evaluatiedienst van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. IOB concludeert dat de Europese ambities van Kabinet Rutte IV niet haalbaar zijn, omdat het ambtenarenapparaat onvoldoende EU-kennis en menskracht in huis heeft.

VVD-Europarlementariër en oud-Kamerlid Malik Azmani deed via LinkedIn een duit in het zakje. In zijn stuk legt Azmani de bal vooral bij de Tweede Kamer, en concludeert dat de Kamer zélf haar informatie- en invloedspositie over EU processen kan verbeteren en coördineren. Hij stelt bijvoorbeeld voor om in navolging van Duitsland, vanuit de Kamer meer oren en ogen in het Europees Parlement neer te zetten. Dat kan volgens Azmani via een uitbreiding van het aantal officiële vertegenwoordigers, maar ook door het intensiveren van contact tussen Europarlementariërs en Kamerleden.

Mendeltje van Keulen, lector Europa aan de Haagse Hogeschool, sprak voorafgaand aan het debat met de Commissie EUZA over haar visie op de informatievoorziening, en schreef een column op nieuwswebsite Brusselse Nieuwe. De aanbeveling van Van Keulen: start het gesprek tussen nieuwe en oudere/voormalig politici, ambtenaren en ander experts. In het beter vasthouden van institutioneel geheugen over de werking van Europese besluitvorming valt winst te behalen. Het gebrek aan inzicht in hoe de hazen lopen in Brussel is namelijk niet nieuw.

Het IOB, Azmani en Van Keulen identificeren dus meerdere drempels die een optimale beïnvloeding van de Kamer in de weg staan, waaronder kennistekort in ministeries, informatieachterstand van de Kamer en gebrekkig institutioneel geheugen. Gevolg is dat Nederlandse parlementariërs hun geluid onvoldoende (kunnen) laten horen in de totstandkoming van Europees beleid.

Timing

Waar denkt de Kamer zelf dat het probleem ligt? Roelien Kamminga (VVD) inventariseerde afgelopen jaar welke knelpunten Kamercommissies ervaren in de Europese dimensie van hun werk. Ze constateerde dat de Kamer behoefte heeft aan beter inzicht in hoe beïnvloedingskansen effectief benut kunnen worden; en aan meer kennis over welke informatie het meest nuttig is voor Kamerleden om hun werk effectief uit te kunnen oefenen.

Volgens Sjoerd Sjoerdsma (D66), Mustafa Amhaouch (CDA) en Kamminga zelf heeft de Kamer al een redelijk overzichtelijk beeld te hebben van wat er speelt, maar valt er meer te winnen aan inzicht in het voortraject van besluitvorming en wetgeving: wát wordt er op wélk moment voorbereid aan nieuw of te herzien beleid? Die kennis zou maken dat Kamerleden hun beïnvloeding beter kunnen timen.

Minister Hoekstra deed hiertoe tijdens het debat een reeks aan toezeggingen, waaronder:

  • de Kamer bij grote en politiek gevoelige onderwerpen expliciet en proactief in geannoteerde agenda’s en verslagen van EU-Raden te informeren;
  • voor zover het onderwerp zich daarvoor leent, proactief technische briefings over wetgevingsdossiers aan te bieden;
  • in het verslag van EU-Raden de voortgang van non-papers terug te koppelen;
  • het belang van het Europese krachtenveld bij het kabinet en in de kabinetsbrieven te benadrukken.

Luid genoeg?

Het blijft de vraag in hoeverre een uitgebreide EU-monitor en de toezeggingen van Hoekstra het gewenste effect hebben. Uiteindelijk valt of staat succesvolle Europese beïnvloeding door de Tweede Kamer met betrokkenheid bij en aandacht voor het proces. Betrokkenheid vraagt een bovengemiddelde interesse in de EU, tijdsinvestering en werkcapaciteit. Elementen die sterk met elkaar verweven zijn, en tegelijkertijd schaars zijn verdeeld in de Tweede Kamer. Bij het debat waren VVD, D66, CDA, VOLT en Groep Omtzigt aanwezig: een koor van slechts vijf stemmen. Hoort Brussel hen roepen?

"Uiteindelijk valt of staat succesvolle Europese beïnvloeding door de Tweede Kamer met betrokkenheid bij en aandacht voor het proces."

Public matters

Interesse in onze dienstverlening? Neem contact met ons op.