Hoe Nederland twee keer moest lobbyen voor hoofdzetel EMA

De Nederlandse regering leverde in november vorig jaar een huzarenstuk door andere EU-landen ervan te overtuigen dat zij de hoofdzetel van het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) aan Amsterdam moesten gunnen. Maar de afgelopen maanden was er een tweede lobby nodig om Italiaans verzet in het Europees Parlement te breken.

Gisteren kwam rond lunchtijd aan alle onzekerheid een einde. Met een grote meerderheid stemde het Europees Parlement in met wetgeving die Amsterdam vastlegt als vestigingsplaats voor een prestigieus EU-agentschap dat meer dan negenhonderd werknemers telt en de Nederlandse farmaciesector een stevige impuls kan geven. In totaal 507 Europarlementariërs gaven hun fiat, 112 waren er tegen en 37 onthielden zich van stemming.

Het Italiaanse verzet leek een verkiezingsstunt. Italiaanse leden van het Europarlement grepen parlementsverkiezingen in eigen land aan om flink op de trom te roffelen over de oneerlijke wijze waarop Milaan de strijd tegen Amsterdam zou hebben verloren. Amsterdam won nipt, na drie bloedstollende stemrondes en een loting. En dat terwijl Milaan na de tweede stemronde nog ruim aan kop lag.

De beer ging in Italië pas echt los, toen bekend werd dat Nederland EMA niet tijdig een nieuw kantoor kon bieden. Het EU-agentschap zou na de verhuizing in maart volgend jaar eerst op twee locaties aan de Amsterdamse Zuidas moeten werken en koos er uiteindelijk voor om eerst een tijdelijke locatie nabij Amsterdam Sloterdijk te betrekken. In Italië klonk al snel dat Nederland bij zijn kandidatuur informatie had achtergehouden, wat echter niet het geval was.

Italië hoopte dat in het Europees Parlement de kansen zouden keren. Het had daarvoor ook de wapens. Hoewel de EU-lidstaten de verkiezing van de nieuwe hoofdzetel naar zich toe hadden getrokken, moest het Europarlement nog instemmen met wetgeving die de beslissing definitief maakt. Italië kon beschikken over een landgenoot, Giovanni La Via, die zich ontfermde over het eindrapport van het Parlement. Parlementsvoorzitter Antonio Tajani bleek ook bereid om zich met de kwestie te bemoeien. En er kwam een heuse parlementaire delegatie naar Amsterdam om poolshoogte te nemen van de Nederlandse voorbereidingen.

De zenuwen aan Nederlandse zijde liepen daardoor de afgelopen maanden behoorlijk op. Een herhaling van het debacle met de pulskorvisserij moest worden voorkomen. Nederland moest in januari met lede ogen toezien hoe het Europees Parlement de toekomstperspectieven van vele Nederlandse vissers onderuit haalde door voor een verbod op elektrisch vissen te stemmen. De kritiek luidde toen dat Nederland te weinig oog had gehad voor de sentimenten in het Europarlement.

Premier Mark Rutte zat er dit keer bovenop, zegt een betrokkene. ‘Hij was zelfs bereid om Jean-Claude Juncker en Manfred Weber in te schakelen.’ Dat zijn kopstukken van de Europese christendemocraten, de fractie waar La Via en Tajani ook bij horen. In Nederland zat Rutte minister Bruno Bruins (Medische Zorg) op de huid om de voorbereidingen voor de komst van EMA zo soepel mogelijk te laten verlopen. In Brussel maakten Nederlandse diplomaten overuren.

Uiteindelijk was een politieke ingreep niet nodig. La Via bond in nadat hij tot het inzicht was gekomen dat parlementariërs uit andere landen het verzet beu waren. Nederland speelde met succes de kaart dat er geen nieuwe strijd moest ontstaan rond EU-agentschappen die door de brexit uit Londen moesten vertrekken. Italiaanse amendementen om Milaan alsnog aan te wijzen als de nieuwe hoofdzetel van EMA maakten daardoor geen kans meer.

Was het dan toch een verkiezingsstunt? Dat niet, zeggen betrokkenen. Na de Italiaanse parlementsverkiezingen op 4 maart bleven Italiaanse parlementariërs zich roeren. Maar hun verzet verbrokkelde wel.

Bij een stemming van de parlementaire commissie voor volksgezondheid, begin deze week, legden meerdere Italiaanse leden zich al neer bij de keuze voor Amsterdam. De uitslag was overduidelijk: 52 van 59 aanwezige leden steunden een voor Nederland ongevaarlijk rapport van La Via. CDA-parlementariër Annie Schreijer-Pierik durfde daardoor toen al te stellen dat het dankzij een ‘gezamenlijke lobby’ was gelukt om EMA ‘binnen te slepen’.

Onder La Via’s toezicht kwamen er compromisvoorstellen op tafel die de Nederlandse regering als zoete koek zal slikken. Nederland moet straks om de drie maanden schriftelijk rapporteren aan het Parlement en de andere EU-landen over de voortgang bij de verbouwing van het tijdelijke kantoor in Sloterdijk en de bouw van het gebouw aan de Zuidas. Ook moet op korte termijn een zogenoemde zetelovereenkomst worden gesloten, waarin zaken als sociale zekerheid en strafrechtelijke immuniteit worden vastgelegd. Dat moet bij het EMA-personeel onzekerheid wegnemen over de verhuizing.

Spannend was nog even of het Europees Parlement zijn fiat voor Amsterdam zou aangrijpen om onvrede te uiten dat het niet vroegtijdig was betrokken bij de aanwijzing van de nieuwe zetel. Er wordt nu wel aangedrongen op een andere werkwijze in de toekomst, maar dat gebeurt alleen in een aparte verklaring. Daardoor hoeven lidstaten niet direct over deze machtskwestie te onderhandelen met het Parlement en zal de afronding van het wetgevende proces geen moeite meer kosten.

Bron: http://fd.nl/tekst/HFD_20180316_0_004_003