België: De laatste EU-voorzitter in het 9e mandaat

Op 1 januari zal de Raad van de Europese Unie het nieuwe jaar inluiden met een nieuwe voorzitter: België. Gezien dit niet alleen gelijktijdig zal zijn met de Europese verkiezingen, maar ook met de Belgische federale en regionale verkiezingen, allen op 9 juni, zal het een roerig voorzitterschap worden. België zal niet alleen druk zijn met de voorbereidingen op deze verkiezingsdagen, de eerste maanden zijn gevuld met het beslechten van zoveel mogelijk lopende wetsvoorstellen. Dit zal het Belgisch voorzitterschap in twee delen opdelen: de haast in januari en februari om de zo’n 150 openstaande Europese dossiers af te sluiten, en een inspanning om invloed uit te oefenen op de koers van het volgende mandaat in de tweede helft van het voorzitterschap.

In deze blog analyseren onze collega’s Daan de Haas, Valérie Mendes de León en Sterre Schrijver de belangrijkste prioriteiten en uitdagingen van het Belgische voorzitterschap, specifiek op het gebied van industrie, tech en zorg.

Het bijzondere Belgische voorzitterschap

De Belgen gaan een bijzondere periode tegemoet als voorzitter. Waar de voorzittende lidstaten met name invloed hebben in de prioritering van de lopende wetsvoorstellen, staat België aan het roer om dossiers af te ronden, of juist door te schuiven. Naar verwachting zal de eerste week van februari de laatste gelegenheid bieden om voorlopige overeenkomsten te sluiten met de Raad voor het publiceren van dossiers vóór de zomer van 2024. Eenzelfde deadline is gezet voor begin maart, met betrekking tot de dossiers voor de herfst van 2024. Er is dus haast geboden bij het afronden van wetgeving vóór de overdracht, aangezien niet alle dossiers gegarandeerd worden doorgeschoven naar het nieuwe Parlement.

Tegelijkertijd zijn lidstaten en Directoraten-Generaal binnen de Europese Commissie bezig met het opstellen van hun prioriteiten voor de volgende Commissie. Dit wordt afgerond in de maanden voorafgaand aan de vorming van een nieuwe Commissie, zodat zij hun nieuwe mandaat en werkprogramma uiteen kunnen zetten langs de opgestelde prioriteiten van lidstaten. Hoewel niet bepalend, heeft België hier wel een interessante rol in. Door voorrang te geven aan bepaalde wetsvoorstellen, het organiseren van evenementen die voor hen interessant zijn en het agenderen van voor hen belangrijke beleidsthema’s, kunnen ze kleur geven aan hun prioriteiten.

Prioriteiten van het voorzitterschap:

Begin december presenteerde Belgisch premier De Croo de zes prioriteiten van het Belgische voorzitterschap: 1) het verdedigen van de fundamentele rechten, de rechtstaat en de Europese democratie, 2) het Europese concurrentievermogen, 3) de groene transitie, 4) het versterken van de sociale en gezondheidsagenda, 5) de mensen en grenzen beschermen en 6) het promoten van de EU als wereldspeler. Deze prioriteiten werden door De Croo samengevat in het motto van het voorzitterschap: “protect our people, strengthen our economy and prepare for our shared future.”

Industrie

De energie- en klimaattransitie is een van de topprioriteiten van het Belgische voorzitterschap. Volgens de Belgen moet energie betaalbaar blijven en moet een betrouwbare voorzieningszekerheid worden gewaarborgd, dit in het licht van geopolitieke gebeurtenissen en extreme klimaatverschijnselen. Zo wil België de ontwikkeling van hernieuwbare en koolstofarme energiebronnen en -dragers versnellen. Aanvullende investeringen in een flexibel en geïntegreerd Europees energienet zijn daarin volgens hen essentieel. Veel focus zal verder liggen op de verdere ontwikkeling van de Industrial Green Deal, dat nauw verweven is met de Green Deal, hét klimaatpakket dat Europa klimaatneutraal in 2050 moet maken.

Belangrijk onderdeel hiervan is de Net Zero Industry Act (NZIA). Voorganger Spanje heeft hier reeds al veel werk aan verricht, wat betekent dat de interinstitutionele onderhandelingen, het laatste stadium van het Europese wetgevingsproces, snel zullen beginnen. Het is aan onze zuiderburen om dit dossier af te sluiten. De NZIA wordt gezien als een reactie op het Amerikaanse plan om $369 miljard te investeren in de groene technologie-industrie. Het belangrijkste uitgangspunt van de NZIA is het versnellen van de industriële implementatie van cruciale technologieën die nodig zijn om de groene transitie te ondersteunen, met als onderliggende doel het versterken van de veerkracht en de concurrentiepositie van de Europese economie.

Een ander belangrijk industriedossier betreft het de energie-unie. Deze moet Europa helpen om minder afhankelijk te worden van ingevoerde energie en dus de strategische autonomie van de EU te versterken. Onderdeel hiervan zijn hervormingen van de Europese elektriciteitsmarkt. In het huidige systeem hebben fossiele brandstofprijzen een grote invloed op de elektriciteitsprijzen. Om deze impact te verminderen, zijn de hervormingen gericht op het stimuleren van langlopende contracten met niet-fossiele energieproducenten en het vergroten van de flexibiliteit door middel van maatregelen met betrekking tot, onder andere, opslag en vraagsturing. Gezien de interinstitutionele onderhandelingen al zijn begonnen, is het aan België de taak deze te concluderen.

Tech

Ook in de techdossiers sorteren Belgische bewindspersonen voor op het volgende Commissiemandaat, met prioriteiten op de AI Act, online identiteitsveiligheid en de twin transition.

Het grote succes van het Spaanse voorzitterschap is het bereiken van een akkoord op de AI Act op 8 december, na meer dan 30 uur aan onderhandelingen. Een flink deel van de technische details in het akkoord wordt wel nog doorgeschoven naar België, waarna het echt beslecht is. Dit is meteen een van de prioriteiten voor België, samen met het afronden van een aantal details in het Europese digitale identiteitsraamwerk (eIDAS) en een uitwerking van de Digital Services Act.

De Belgische staatssecretaris op Digitale Zaken Mathieu Michel, de broer van EU-Raad voorzitter Charles Michel, was de afgelopen weken druk met officiële bezoeken, waarin zijn prioriteiten meteen kenbaar werden gemaakt. Dit betreft onder andere meer transparantie omtrent algoritmen en veiligheid online. Michel ziet een grote uitdaging in het bestrijden van desinformatie en valse profielen online, zoals uiteengezet in de DSA, en bepleit aanvullende maatregelen.

De Minister van Telecommunicatie, Petra de Sutter, zal zich in het voorzitterschap met name richten op de zogeheten twin transtion: de transitie naar een meer digitale en duurzame samenleving. Dit sluit aan bij dezelfde ambitie van de Europese Commissie en wat naar alle waarschijnlijkheid een van de hoofdambities wordt voor de volgende Commissie.

Zorg

De beleidsprioriteiten van het Belgisch voorzitterschap beslaan een breed palet aan onderwerpen. Naast de reguliere dossiers, is arbeidsmarktbeleid in de zorg een van de prioriteiten.

Een dossier waar de Belgen voortgang op willen boeken is de Hervorming van de EU-Geneesmiddelenwetgeving. Dit wetgevingspakket, bestaande uit een richtlijn en verordening, ligt momenteel voor in het Europees Parlement. De stemming in de parlementaire ENVI-commissie (milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid) en de plenaire stemming over de onderhandelingspositie worden verwacht in respectievelijk maart en april. Gezien de aankomende Europese verkiezingen is het nog de vraag hoeveel voortgang de Raad op dit dossier kan maken tijdens het Belgisch voorzitterschap. Een akkoord wordt in ieder geval niet verwacht in de zittingsperiode van het huidige Parlement. De prioriteiten op dit dossier zijn volgens België het oplossen van de medicijntekorten en het inregelen van stimulansen voor medicijnontwikkeling. De Belgisch Gezondheidsattaché, Bjorn Gens, gaf eerder deze week aan op deze twee punten een compromis tussen de lidstaten te willen bewerkstelligen.

Twee andere dossiers met prioriteit zijn de European Health Data Spaces (EHDS) en de verordening voor kwaliteits- en veiligheidsnormen voor stoffen van menselijke oorsprong (SoHo-verordening). Over de SoHo-verordening is recent een akkoord gesloten tussen de Raad en het EP – aan België om nu de laatste technische details in te vullen. Rondom de EHDS lijkt het Belgisch voorzitterschap een grotere rol te kunnen vervullen. De trilogen voor de EHDS zijn op 14 december gestart. Het Belgisch voorzitterschap hoopt deze onderhandelingen af te kunnen ronden.

Deze week zei Gens ook dat België van arbeidsmarktbeleid in de zorg een prioriteit wil maken. België wil een strategie voor medewerkers in de zorg ontwikkelen en de Europese Commissie aanzetten tot actie op dit onderwerp. Het gaat daarbij onder andere om de aanpak van tekorten in de zorg.

Ten slotte heeft het aankomend voorzitterschap aangekondigd aan de slag te willen met thema’s die al langere tijd spelen, waaronder: de aanpak van antimicrobiële resistentie (AMR), geneesmiddelentekorten en de aanpak van onvervulde medische behoeften (UMN). Welke concrete voorstellen de Raad op deze onderwerpen gaat doen is nog de vraag. AMR en UMN moeten onder andere door de Hervorming van de EU-Geneesmiddelenwetgeving worden aangepakt. Daarnaast heeft de Europese Commissie eerder deze maand een lijst kritische geneesmiddelen gepresenteerd, om eventuele medicijntekorten in de toekomst aan te pakken. Het wordt dus interessant om te zien wat het Belgisch voorzitterschap hieraan kan toevoegen.

Conclusie

Het Belgische voorzitterschap lijkt voor flink wat uitdagingen te staan, van de drie verkiezingen (regionaal, nationaal en Europees) tot de noodzaak om de vele dossiers af te ronden. Het zwaartepunt zal komen te liggen in de eerste drie maanden van hun voorzitterschap – dan zullen de belangrijkste wetgevingstrajecten beslecht moeten worden. Tegelijkertijd is het voor het bedrijfsleven hét moment om mee te kijken naar de prioriteiten van de volgende Commissie en hoe deze verwerkt worden. Benieuwd wat dit voorzitterschap voor u kan betekenen? Neem contact op!