Het Reglement van Orde vernieuwd

Het Reglement van Orde (RvO) bepaalt de procedureregels van de Tweede Kamer. Het RvO schrijft bijvoorbeeld voor welke debatten plaatsvinden, hoeveel spreektijd Kamerleden hebben, wat de rol van de Voorzitter is of hoe een motie ingediend moet worden. Kortom, bijna alles wat in de Tweede Kamer gebeurt, loopt via een artikel in het Reglement van Orde. Het RvO is een levend document en eens in de zoveel tijd wordt het geactualiseerd. Daarbij Herman Gorter parafraserend: “een nieuwe Kamer, een nieuw Reglement van Orde”.

De laatste wijziging van het RvO stamt uit 1994. De aanpassingen van maart 2021 zijn er dan ook op gericht om het Reglement in tekst en in gebruik aan te passen aan de tijdsgeest. De voorbereidingen voor deze wijziging lopen al enkele jaren. Ze zijn onder leiding van het langstzittende Kamerlid – sinds 1998 Kees van der Staaij – gerealiseerd. Eind 2019 diende de werkgroep Van der Staaij het voorstel voor de herziening van het RvO in en vlak voor het reces is het door de Kamer goedgekeurd.

Verbeterde balans tussen plenaire en commissie-activiteit

Naast het aanpassen van het RvO aan de tijdsgeest heeft de herziening als doel de agenda van de plenaire zaal minder te belasten; de Tweede Kamer moet efficiënter en voorspelbaarder worden. Om dit te bereiken, krijgen de Kamercommissies een grotere rol. Het commissiestelsel is vereenvoudigd en de namen van debatten zijn veranderd.

Te beginnen bij de Kamercommissies, waar een vereenvoudiging van het stelsel voor meer duidelijkheid zorgt. De algemene- en themacommissies komen te vervallen en de Kamer maakt alleen nog onderscheid tussen vaste en tijdelijke commissies. Hierdoor wordt het commissiestelsel duidelijker en overzichtelijker.

Een tekstuele, maar belangrijke verandering is de naamswijziging van het Algemeen Overleg (AO). Dat wordt nu een ‘commissiedebat’. Waar het eerst leek alsof een onderwerp er pas écht toe deed als het in de plenaire zaal werd besproken, gaan commissiedebatten nu een grotere rol spelen. De inhoudelijke kennis van de Kamercommissies op hun onderwerp maakt de commissiedebatten belangrijk. Door het nieuwe RvO krijgen de commissiedebatten dan ook een sterkere rol in de Tweede Kamer, waarmee wordt beoogd dat de druk op de plenaire agenda afneemt. Een Verslag Algemeen Overleg (VAO) heet voortaan een ‘tweeminutendebat’ wanneer het in de plenaire zaal besproken wordt.

Het werk van de commissies wordt ook zichtbaarder doordat de commissies een eigen regeling van werkzaamheden krijgen. Deze ‘commissie-regeling’ vindt aan het begin van een procedurevergadering plaats. Ook deze regeling wordt geïntroduceerd om de druk op de agenda van de plenaire zaal te verlichten omdat veel aanvragen voortaan in commissieverband kunnen plaatsvinden.

Tegelijkertijd zal de plenaire zaal in beginsel alleen nog maar op dinsdagen stemmen. Ook wordt nog maar één keer per week een regeling van werkzaamheden gehouden. Mocht het nodig zijn dan kan de voorzitter voor dringende kwesties besluiten om een extra stemming of regeling van werkzaamheden in te plannen. Echter, dit wordt nu uitzondering in plaats van regel.

De aanvragen voor plenaire debatten komen onder druk te staan omdat een debataanvraag na 12 weken komt te vervallen. Wel kan dit maximaal verlengd worden tot 36 weken. Deze regel moet voorkomen dat de lijst van aangevraagde debatten zo lang wordt dat het onmogelijk wordt om alle aangevraagde debatten te voeren. Een doorn in het oog van de Kamer, net als de wachttijd voor de zogenaamde dertigledendebatten. Waar de wachttijd in 2011 nog gemiddeld 34 dagen betrof, was dat in 2020 met 502 dagen wachten opgelopen tot bijna anderhalf jaar. Om de wachtlijst voor plenaire debatten behapbaar te maken, is niet alleen een twaalfwekentermijn nodig, maar ook een cultuuromslag.

Veranderingen in procedure

Ook op andere terreinen wordt gehoopt op een cultuuromslag. Bijvoorbeeld bij de eindtijd van debatten of het gebruik van moties, waar er sprake van inflatie lijkt te zijn. Doordat het aantal moties enorm is toegenomen, neemt het politieke effect van een motie af. In het herziene RvO hoeven moties na indiening niet langer door vier Kamerleden gesteund te worden. Wel mogen moties alleen nog maar in de tweede termijn aangevraagd worden, wat misschien tot een kleinere vermindering zal zorgen, maar nog geen cultuuromslag.

Daarnaast gold voor debatten een eindtijd van 23:00uur, die in de praktijk werd genegeerd. Deze regel is in de herziening geschrapt, wat de vergaderdruk op de Kamer niet zal verlagen.

Voorts zijn veranderingen doorgevoerd bij de opzet van hoorzittingen: het verschil tussen hoorzittingen en rondetafelgesprekken is explicieter gemaakt. Tijdens een hoorzitting mogen Kamerleden voortaan een-op-een vervolgvragen stellen aan de genodigden. Hierdoor kan een genodigde scherper ondervraagd worden omdat niet eerst gewacht hoeft te worden tot alle leden vragen hebben kunnen stellen. Een hoorzitting wordt zo een zwaarder instrument – ook voor een genodigde.

Tot slot

Het nieuwe Reglement van Orde zal niet meteen leiden tot minder moties, debataanvragen of een rustiger plenaire agenda. Uiteindelijk is het aan de Kamer en haar leden zelf om voor een beoogde cultuuromslag te zorgen. De vraag is of dat gaat gebeuren, maar met 59 nieuwe Leden in de Kamer zijn er relatief veel die niet vast zullen houden aan oude gewoontes. Een nieuwe Kamer, een nieuw Reglement van Orde…

Foto: Den Haag 03okt2001- stoelen in de tweede kamer door Hans Kouwenhoven