Transparantie voorbij een lobbyregister: terugblik op het evenement van Public Matters en Transparency International Nederland

Samen met Transparency International Nederland organiseerde Public Matters een geslaagd partnerevenement in Nieuwspoort. Vertegenwoordigers uit de wetenschap, politiek, journalistiek, belangenbehartiging en het bedrijfsleven gingen onder leiding van BNR-presentator Thomas van Zijl in gesprek over de rol van transparantie in het politieke besluitvormingsproces en lobby. De centrale vraag van de middag: hoe bereik je écht betekenisvolle transparantie? Iedereen erkende het belang ervan, maar over de juiste route lopen de meningen uiteen. Is een lobbyregister hét antwoord of zijn er effectievere manieren om inzicht te krijgen in hoe besluiten tot stand komen?

Een register is geen wondermiddel: kritische noten bij transparantie-instrumenten

Na de opening door Pieter Walraven (Managing Partner, Public Matters) en Lousewies van der Laan (Directeur, Transparency International Nederland), die de urgentie van het onderwerp benadrukten, lichtte Caelesta Braun (Hoogleraar Public Governance and Civil Society, Universiteit Leiden) in haar keynote toe waarom transparantie een blijvende prioriteit is. Samen met haar collega Bert Fraussen schreef zij recent het rapport “Mozaïek van belangen” in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Dit rapport focust op drie thema’s: inzicht in de toegang van externen tot publieke besluitvorming, inzicht in de beleidsinbreng van externen en inzicht in de belangenafwegingen van de overheid.

Braun pleitte ervoor om niet alleen te kijken naar één instrument, zoals een lobbyregister, wat op zich geen verkeerd idee is, maar om de kwestie meer integraal en met heldere doelstellingen te benaderen. Hoewel een register inzicht geeft in wie toegang heeft tot beleidsmakers en daarmee iets zegt over de (on)gelijkheid van het speelveld, biedt het namelijk slechts een beperkt en eenzijdig beeld. Braun stelde het publiek vervolgens een scherpe vraag: blijft het lobbyregister vooral op de politieke agenda omdat het afleidt van een fundamenteler gesprek over volledige openheid?

Vertrouwen in de politiek herstellen door meer transparantie?

In de paneldiscussie gingen raadslid Ruud van der Velden (raadslid in Rotterdam voor de Partij voor de Dieren en initiatiefnemer van het Rotterdamse lobbyregister), Quirine de Weerd (Head of CSR and Corporate Communications bij Lidl Nederland) en Ariejan Korteweg (politiek redacteur bij de Volkskrant) dieper in op deze vragen, ondersteund door praktijkvoorbeelden. Wat draagt werkelijk bij aan vertrouwen in de politiek? Is meer transparantie het medicijn, of moeten we vooral zorgen dat volksvertegenwoordigers beter ondersteund worden in hun informatiepositie?

Ook het publiek liet van zich horen. Meerdere aanwezigen benadrukten dat het tijd is voor een ander perspectief op lobby: het is een legitieme en waardevolle functie binnen onze democratische samenleving en verdient een positiever imago. Een register zou een goede eerste stap kunnen zijn, zo werd geopperd. Tegelijkertijd klonk de waarschuwing dat zo’n instrument geen wondermiddel is. Bovendien is het belangrijk dat de focus niet alleen ligt op transparantie rond Nederlandse lobbyactiviteiten, maar ook op het tegengaan van buitenlandse beïnvloeding en de verspreiding van desinformatie.

Public Matters dankt Transparency International Nederland voor de prettige samenwerking en de open sfeer waarin deze belangrijke dialoog kon plaatsvinden. Wat ons betreft: wordt vervolgd.