Nutteloze consultaties zonder dialoog

Welke belangenbehartiger heeft niet bijgedragen aan een beleidsconsultatie? Om vervolgens tot de conclusie te komen dat er niets lijkt gedaan met de inbreng.

Dat hoeft geen probleem te zijn. Het is een formele procedure waarin belanghebbenden laten zien wat zij vinden van een besluit of wet.

De laatste jaren zien we een toename van de consultatiesessies of stakeholderdialogen vanuit Rijksoverheid. Ik ben een groot voorstander van stakeholderdialogen. De dialogen moeten belanghebbenden beter betrekken bij het beleid of nieuwe wetgeving. De afgelopen maanden heb ik diverse van die dialogen van verschillende ministeries mogen bijwonen. Wat opvalt is dat veel van deze sessies dusdanig eenzijdig van aard zijn dat veel deelnemers er cynischer en gedesillusioneerder uitkwamen dan zij erin gingen. Terwijl er daadwerkelijk tijd en energie vanuit de overheid in wordt gestopt. Waar gaat het mis?

Hoe werkt het?

Een ministerie organiseert een bijeenkomst over een nieuw beleid zoals bijvoorbeeld een CO2 plafond, hernieuwbare energie of nieuw beleid in de telecomsector. De sessies volgen een vergelijkbaar patroon: Er wordt een presentatie gegeven van de voorgestelde regelgeving en vervolgens kunnen de aanwezigen in de zaal hun commentaar daarop geven. Wat bij dat laatste onderdeel opvalt, is dat dit vaak uiterst strak wordt geregisseerd en dat er amper reacties worden gegeven op de commentaren van stakeholders. Voor de genodigden lijkt het daarom op live versie van de schriftelijke consultatieronde waar veel belangenbehartigers mee bekend zijn. Het is een soort blackbox waar je input geeft en geen flauw idee hebt op welke wijze dit wordt gebruikt. En die soms meer vragen oplevert dan beantwoord.

De stakeholderdialogen over nieuw beleid waren vaak opvallend snel afgelopen en als ik de diverse deelnemers erna sprak dan zeiden ze allemaal hetzelfde. Namelijk dat ze zich verplicht voelden om aanwezig te zijn, maar geen verwachting hadden dat er iets met hun inbreng zou worden gedaan.

Zo ontaard de stakeholderdialoog in een verplicht nummer waarin iedereen een ongemakkelijke rol speelt zonder dat er daadwerkelijk iets verbetert. Sommigen ervaren dit dan als een vergelijkbare ‘rituele dans’ als bij de consultaties.

Alhoewel het te waarderen is dat ministeries alle stakeholders de gelegenheid geven om te reageren op nieuwe beleidsvoorstellen, moet het niet ontaarden in schijnbetrokkenheid. Dat is een gemiste kans, want het draagt niet bij aan beter beleid en vormt een bedreiging voor het draagvlak onder beleid.

Ik besef heel goed wat de keerzijde, of beter gezegd het risico, is van een dialoog. Partijen in de zaal kunnen het gebruiken in eventuele juridische procedures later in het proces. Maar als dat een serieus risico is, dan zou onderzocht moeten worden of dit juridisch kan worden ondervangen.

Beter beleid maak je door met regelmaat te twijfelen aan je eigen assumpties en te leren van de perspectieven van andere belanghebbenden. In een constant veranderende wereld stelt een stakeholderdialoog beleidsmakers op ministeries in staat om hun beleid te testen voordat het wordt geïmplementeerd. De waarde van een goede stakeholderdialoog is ook dat deze resulteert in een hogere mate van wederzijds begrip of betere inzichten.