Nederlandse stemmen in Brussel: De prioriteiten van Europarlementariërs

Bijna zes maanden geleden hebben we een nieuw Europees Parlement gekozen. Bij een nieuw Parlement hoort ook een nieuw college van Eurocommissarissen en de benoeming van dit team is afgelopen zomer afgerond. Traditiegetrouw worden deze commissarissen voor hun start verhoord door het Parlement op hun kennis, competenties, integriteit en eerdere werkervaringen. Alleen als 2/3 van de Europarlementariërs de benoemde kandidaat ziet zitten, kan de Commissaris ook daadwerkelijk starten.

Afgelopen twee weken werden alle 26 kandidaten ondervraagd, alleen Commissievoorzitter Ursula von der Leyen hoefde niet langs te komen; zij was al in september ingestemd. In deze blog evalueren collega’s Valérie Mendes de León en Alyssa Guerrouche de verhoren. Ze analyseren welke beleidsdomeinen Nederlandse Europarlementariërs prioriteerden in de verhoren, om te zien wat we kunnen verwachten van deze 31 Parlementsleden de komende vijf jaar.

Maar eerst: hoe verloopt een verhoor?

Een verhoor duurt drie uur. Commissies die gaan over de portfolio van een kandidaat-commissaris mogen vragen stellen. Bij kandidaat-commissaris Wopke Hoekstra (klimaat, net-zero en schone groei) waren dat de commissie voor milieu (ENVI), industrie (ITRE) en economie (ECON). In drie rondes mogen de Parlementariërs de kandidaat-commissaris bevragen, waarbij de spreektijd is verdeeld naar grootte van de politieke groep. Hierbij kreeg de Europese Volkspartij de meeste spreektijd, de Socialisten en Democraten iets minder en dat liep af tot de kleinste groepen zoals de Linkse fractie en de ultrarechtse Europa van Soevereine Naties.

De vragen die Parlementariërs stellen zijn afgestemd binnen hun politieke familie. Elke familie heeft zo hun eigen beleidsprioriteiten en ze willen waken dat die goed naar voren komen tijdens een verhoor. Onze analyse hieronder zal kijken naar wat Nederlandse Europarlementariërs hebben ingebracht en hoe vaak ze een vraag hebben gesteld, om iets te zeggen over hun positie in het Parlement. Daarbij willen we twee nuances aanbrengen: ten eerste, er is beperkt tijd. Niet alle Europarlementariërs kunnen bij elk verhoor aanwezig zijn (er waren er altijd twee tegelijkertijd) en de vragentijd moet verdeeld worden over alle leden. Ten tweede, hoewel de gestelde vragen vrijwel altijd overeenkomen met de prioriteiten van de Europarlementariër zelf (bijvoorbeeld doordat ze eerder op het onderwerp hebben gewerkt of over hebben gedebatteerd) dekt dit niet de volledige lading van het werk van de Europarlementariër.

Starten bij de cijfers

Alles bij elkaar opgeteld zijn Nederlandse Europarlementariërs in totaal 48 keer aan het woord geweest tijdens de 19 van de 27 verhoren waar ze aanwezig waren. Een vrij gemiddelde score voor het aantal Europarlementariërs dat Nederland in Brussel heeft zitten. Van alle bijdragen kwamen de meeste van Bert-Jan Ruissen (SGP/ECH); drie Europarlementariërs kregen niet de kans om iets te vragen en dat waren Bart Groothuis (VVD/Renew), Jeroen Lenaers (CDA/EPP) en Sebastiaan Kruis (PVV/PfE). Interessant genoeg kan er geen directe link worden gelegd tussen de positie van een Europarlementariër in diens groep. Zo zagen we bijvoorbeeld dat Bas Eickhout als co-voorzitter van de Groenen en Mohammed Chahim als ondervoorzitter van S&D niet een grotere rol speelden dan hun mede-groepsgenoten.

Europarlementariërs: wie zei wat?

De kandidaat-Eurocommissaris die de meeste Nederlanders te woord kon staan, was de Ierse Michael McGrath, verantwoordelijk voor beleid over consumenten, de rechtsstaat en rechtvaardigheid. Belangstelling van Nederlanders hiervoor komt ook gedeeltelijk terug in de prioriteiten van Nederlandse Europarlementariërs. Kijkend naar de 48 vragen die zijn gesteld tijdens de verschillende verhoren, kunnen we drie beleidsthema’s herkennen die prioriteit lijken voor deze ploeg: migratie, klimaat en bedrijfslevenbeleid. Hieronder zetten we ze kort uiteen.

Migratie

Net als in de Kamer is migratie in Brussel een hot topic, met name door de groei op de (extreem)rechtse flanken. Het Europese Asiel en Migratiepact is vorig jaar na jaren van onderhandeling aangenomen, maar het verdeelt het huidige Parlement opnieuw. Migratie werd tijdens verschillende hearings aangestipt, met name tijdens die van de Kroatische Dubravka Suica (Mediterraan) en de Oostenrijker Magnus Brunner (binnenlandse zaken en migratie). Het Parlement draagt een lijn van debat aan die door te trekken is naar de Kamer: van concrete afspraken op het terugsturen van migranten aangevoerd door de PVV (Sebastiaan Stöteler) en de VVD (Malik Azmani) tot het borgen van mensenrechten bij de Groenen (Tineke Strik).

Klimaat

Interessant was het om te zien dat er 5 Nederlanders aanwezig waren bij het verhoor van Wopke Hoekstra, die is aangewezen als Eurocommissaris van Klimaat, Net Zero en Schone Groei en geen enkele bij de aangewezen Zweedse environmental-chef Jessika Roswall. Ondanks dat Eurocommissarissen niet hun lidstaat vertegenwoordigen, zijn de lijnen vaak korter met eigen Parlementariërs. Hoekstra’s bijdrage werd als positief bestempeld. In de lijn der verwachting duwde D66 op strenge handhaving door Hoekstra bij lidstaten van de klimaatdoelstellingen en GroenLinks/PvdA’er Chahim zette in op toezeggingen op CCS-richtlijnen en de verduurzaming van de industrie. Vanuit de Groenen waren er geen Parlementariërs aanwezig bij Hoekstra, zij grepen hun kans om vragen te stellen aan de kandidaat voor Handel (Catarina Vieira over fossiele subsidies) en de kandidaat voor Landbouw (Anna Strolenberg over plantaardige voedselproductie). Over de gehele as blijkt klimaat een van de belangrijkste punten van Nederlandse Parlementariërs en de verwachting is dat een groot deel van hen zich hierop zal (blijven) profileren.

Bedrijfslevenbeleid

Een andere prioriteit van Nederlandse Europarlementariërs is bedrijfslevenbeleid. Denk aan (internationale) belastingen, maar ook de buzz words concurrentievermogen en lastenverlichting voor het MKB kwamen voorbij. Zo vroegen Gerben-Jan Gerbrandy (D66/Renew) en Tom Berendsen (CDA/EVP) om het vereenvoudigen van fiscale regels om innovatie en economische groei te stimuleren. Anouk van Brug (VVD/Renew) sprak zich uit over het gebruik van belastingvoordeel om innovatie en groene groei binnen de EU te stimuleren. Niet alleen voor het bedrijfsleven werd gewezen op fiscale regelingen, Brigitte van den Berg (D66/Renew) vroeg hierover met het oog op het tekort aan betaalbare woningen in de EU – een van haar speerpunten de komende vijf jaar.

Tot slot zag je dat een aantal Europarlementariërs die een tweede termijn ingaan verder gaan waar ze de afgelopen termijn waren geëindigd. Lara Wolters (GL-PvdA/S&D) stelde bij drie kandidaat-Eurocommissarissen vragen over de implementatie van de door haar aangestelde rapportagewetten CSRD en CSDDD. Kim van Sparrentak als oud-schaduwrapporteur zette in op AI op de werkvloer om discriminatie middels algoritmes te voorkomen.

Blik vooruit

Deze drie onderwerpen zijn slechts een greep van de portefeuilles die Nederlandse Europarlementariërs op zich zullen nemen de komende vijf jaar. De afgelopen mandaten wezen uit dat Nederlanders in het Parlement heel actieve Parlementsleden zijn en niet schromen om meerdere rapporteursschappen op zich te nemen: invloedrijke posities op nieuwe regelgeving. Bij uitstek is het voor Nederlandse organisaties interessant om inzicht te hebben in wat de 31 Parlementsleden ondernemen in Brussel. Ook de komende vijf jaar zullen er nieuwe of aangepaste wetten komen op bijvoorbeeld belastingen, klimaat en de consumentensector. Public Matters denkt graag mee met wat voor u belangrijk zal worden.