Kunnen we het even over Duitsland hebben?

De afgelopen tijd stond vrijwel alles in Nederland in het teken van de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Pushmelding na pushmelding, een stroom aan analyses van Amerika-experts, talkshows in overdrive – onze blik was, niet geheel onbegrijpelijk, gefixeerd op de andere kant van de Atlantische Oceaan. Maar juist op datzelfde moment voltrok zich een politieke crisis dichter bij huis, in Duitsland, onze oosterbuur en belangrijkste handelspartner: de Duitse regering is geklapt.

Dit op een cruciaal moment dat de Europese economie aan relevantie verliest en de Duitse economie verzwakt is en Duitsland bovendien, sinds het vertrek van Angela Merkel, minder leiderschap toont binnen de EU. Dit maakt Europa kwetsbaarder, zeker nu er een nieuwe, protectionistische Amerikaanse president-elect is die zonder aarzeling de confrontatie met Europa zal aangaan. Dus opletten geblazen.

Crisis in de Duitse regeringscoalitie

De pogingen van Bondskanselier Olaf Scholz om de regeringscoalitie van de Sociaaldemocratische Partij (SPD), Die Grünen en de liberale politieke partij FDP bijeen te houden, mislukte woensdag. Na het ontslag van minister van Financiën Christian Lindner, tevens leider van coalitiepartner FDP, besloot de FDP al zijn ministers terug te trekken (met uitzondering van minister van Verkeer Volker Wissing, die besloot zijn functie te behouden en zijn partij te verlaten). Scholz verklaarde dat het ontslag van Lindner noodzakelijk was omdat er geen vertrouwensbasis meer bestond. Hierdoor leidt Scholz nu een minderheidsregering bestaande uit de SPD en de Groenen. De spanning is hoog: in januari wil Scholz een zogenaamde vertrouwensvraag aan de Bundestag voorleggen. Het Duitse parlement zou dan moeten bepalen of er nog voldoende vertrouwen is in de regering van Scholz. Afgaand op de huidige steun is dat vertrouwen er niet. In dat geval zouden in maart verkiezingen plaatsvinden.

De economische motor van Europa sputtert

De politieke instabiliteit treft Duitsland en Europa op een kwetsbaar moment. Waar Duitsland jarenlang de economische motor van Europa was, staat diezelfde motor nu onder zware druk en krijgt het land de ene tegenslag na de andere te verwerken. De economie, en vooral de auto-industrie, kampt met toenemende concurrentie uit China en hoge energieprijzen. Stijgende arbeidskosten, het wegvallen van Russisch gas en een snel vergrijzende bevolking brengen het economische wonder van weleer aan het wankelen. Bedrijven zoals Volkswagen, ooit een symbool van Duitse voorspoed, waarschuwen zelfs voor fabriekssluitingen en banenverlies.

Als Duitsland niest, wordt Nederland verkouden?

Duitsland is niet alleen de grootste economie van de EU, maar ook een cruciale schakel voor veel lidstaten. Voor bijna de helft van de EU-landen, inclusief Nederland, is Duitsland de belangrijkste handelspartner. Ruim 20% van onze export gaat naar onze oosterburen, met een goederenexport ter waarde van €53 miljard. Deze hechte economische band betekent dat de gezondheid van de Duitse economie direct invloed heeft op Nederland.

Tot nu toe merken we verrassend weinig van de Duitse economische problemen. Waar de Nederlandse economie vroeger veel last had van schommelingen in Duitsland, lijkt dat nu anders te liggen: ondanks de Duitse economische uitdagingen lijkt Nederland voorlopig nog niet ‘verkouden’ te worden. De vraag is echter hoe lang dit zo blijft. Nederland profiteert immers van een sterk Duitsland dat zorgt voor een stabiele afzetmarkt en groei voor Nederlandse bedrijven. Mocht Duitsland verder in de problemen komen, dan zal dit onvermijdelijk negatief doorwerken op de rest van Europa en daarmee ook Nederland.

‘America first’

De herverkiezing van Donald Trump zou de Duitse economie verder onder druk kunnen zetten. Trump overweegt hoge importtarieven, wat vooral de exportgerichte Duitse industrie hard zou raken. Hij richt zich daarbij specifiek op de Duitse auto-industrie en wil Amerikaanse bedrijven beschermen: “Ik wil dat Duitse autobedrijven Amerikaanse autobedrijven worden,” aldus Trump. De vraag is of Duitsland het zich kan permitteren om zonder stabiele regering deze onzekere tijd in te gaan.

Bovendien zal de nieuwe geopolitieke realiteit de veiligheid van Europa onder druk zetten. Dit zou niet alleen onze stabiliteit en veiligheid, maar ook onze economie ontwrichten – een risico waar nauwelijks een prijskaartje aan te hangen valt.

De Duitse krant wat vaker openslaan

De politieke crisis in Duitsland brengt zowel risico’s als kansen met zich mee. Enerzijds kan een stuurloos Duitsland de hele regio (economisch) verzwakken. Anderzijds biedt een nieuwe regering mogelijk meer daadkracht en ruimte voor broodnodige hervormingen – al blijft het de vraag welke partijen daarbij aan zet komen. Hoe dan ook, de Nederlandse politiek maar ook het bedrijfsleven zou zich misschien beter kunnen opmaken op de gevolgen van een mogelijke langdurige recessie bij onze buren.

Nederland zou de ontwikkelingen in Duitsland daarom net zo serieus moeten nemen als de Amerikaanse verkiezingen. Onze relatie met Duitsland en hun economische stabiliteit zijn van essentieel belang voor onze welvaart en veiligheid. Tijd om vaker naar het oosten te kijken – en misschien wat vaker Die Bild of de Frankfurter Allgemeine Zeitung open te slaan.