Kamer laat demissionair Kabinet ‘gewoon’ doorregeren

Het was de angst van velen in de afgelopen weken. De val van het Kabinet zou leiden tot stilstand en vertraging rond de grote opgaven. Zodra een kabinet demissionair is, barst de lobby los rondom het controversieel verklaren van onderwerpen. Het is de ultieme schiftingsoefening van Den Haag – wat mag doorgaan, wat moet wachten. Maar wie denkt dat dit proces afgelopen week zuiver procedureel is, vergist zich.

De strategie achter het controversieel verklaren

Achter elk verzoek om iets controversieel of juist niet controversieel te verklaren, schuilt strategie. Wie wil vertragen, wie wil door, en wie voert alvast campagne onder het mom van ‘geen vertrouwen’ of ‘wij nemen wél verantwoordelijkheid’? Daarbij speelt ook de angst om over het eigen graf heen te regeren, of dat een dossier een verkiezingsthema wordt. GroenLinks-PvdA koos deze week nadrukkelijk voor de oppositierol en wilde in meerdere commissies opvallend veel controversieel verklaren. Ook de PVV speelde een strategisch spel, nu ze zich uit de coalitie hebben teruggetrokken en mikken op een nog grotere overwinning. Dossiers rond fiscaliteit, Europa en duurzaamheid stonden opvallend vaak op hun lijst.

Maar een meerderheid van de Tweede Kamer besloot anders. Net als na de vorige Kabinetsval, werd ook deze keer relatief weinig controversieel verklaard. Zelfs nog minder: dit jaar gaat het om 28 beleidsstukken – in 2023 om 62. Waar in het verleden nog vaak het ongeschreven principe gold dat bezwaren van één partij genoeg waren om behandeling te pauzeren, draait het nu om meerderheden. Dat past bij deze politieke realiteit: een minderheidskabinet, lossere blokvorming en partijen die scherp zien waar winst te behalen valt. Voorstellen die eerder misschien strandden, kunnen nu zomaar wél met steun ingestemd worden.

Wél controversieel verklaarde dossiers

Het strategische spel is zichtbaar in de besluiten, maar blijft lastig te doorgronden. Wat dan opvalt zijn de enkele dossiers die wél controversieel werden verklaard. Het NSC-voorstel voor een regionaal kiesstelsel gaat op de lange baan, net als de Transgenderwet. Daarnaast werden enkele zaken rondom de verduurzaming van de luchtvaart en de Maatschappelijke Raad Schiphol controversieel verklaard. Ook wijziging van de aansturing van ProRail is voorlopig even stilgelegd. Het kwam vaak neer op bonte coalities, die wellicht om andere redenen iets willen. Zo ging het Klimaatplan in de wachtstand door steun van de PVV, NSC en GroenLinks-PvdA. De een die wil vertragen, de ander meer ambitie.

En dan zijn er ook nog dossiers zoals de nettarieven: formeel niet controversieel, maar achter de schermen voelen bewindspersonen en ambtenaren wel degelijk spanning. Uit voorzorg wordt op sommige onderwerpen toch gas teruggenomen – ook zonder dat de Kamer dat expliciet vraagt. Wachtend op beleidsruimte; niet uit onwil maar uit onzekerheid.

Wat nu volgt

Maar opgelet: de lijst is nog niet definitief. De plenaire stemmingen moeten nog plaatsvinden en ook daarna kan de Kamer onderwerpen alsnog controversieel verklaren – bijvoorbeeld als de politieke verhoudingen verschuiven of een dossier ineens gevoeliger wordt. In dat geval volgt een brief aan de Kamervoorzitter en een nieuwe stemming.

De Kamer kan dus gewoon door in de komende weken en na het zomerreces, alhoewel debatten vaak toch nog vooruit worden geschoven. De mate waarin de besluitvorming op volle kracht doorgaat hangt sterk af hoe de bewindspersonen in de wedstrijd zitten. Op sommige dossiers is er veel aangelegen om vaart te houden. Dit kunnen we verwachten van minister Van Hijum en zijn zzp-wetgeving (VBAR). Tegelijkertijd blijft het Kabinet natuurlijk wel demissionair en zullen bewindspersonen ook sommige verzoeken aan een opvolger laten.