Industrie moet borst natmaken voor nieuwe klimaatmaatregelen

In de recent gepubliceerde Klimaat- en Energieverkenning (KEV) 2024 stelt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) dat de kans klein is dat Nederland de klimaatdoelstellingen voor 2030 haalt. Deze sombere prognose was eigenlijk wel te verwachten, met name doordat het nieuwe kabinet eerdere maatregelen terugdraait en investeringen in groene waterstof en batterijen opschort. Inmiddels heeft minister Hermans (Klimaat en Groene Groei) echter aangekondigd in het voorjaar van 2025 met nieuwe maatregelen te komen om de klimaatdoelstellingen toch te halen.

Dit wordt geen eenvoudige opgave: recente politieke compromissen zoals op asiel en verdeelde visies binnen de coalitie wat betreft de klimaataanpak maken de aangekondigde maatregelen potentieel een nieuw struikelpunt voor dit kabinet. Toch moet de industrie rekening houden met nieuwe maatregelen, want de wettelijke doelstellingen blijven staan en dit kabinet heeft zich daar in het regeerprogramma ook weer aan gecommitteerd. Ondanks dat er de afgelopen jaren al grote stappen zijn gezet binnen de industriële sector en er veel concrete projecten op de plank liggen, staat de sector voor een aanzienlijke verduurzamingsopgave, waarvoor allereerst de basis op orde moet zijn.

Randvoorwaarden en stabiel beleid cruciaal

Dit betekent dat de overheid prioriteit moet geven aan randvoorwaarden en tegelijk effectieve prikkels moet invoeren – een gebalanceerde combinatie van “wortel en stok” – binnen een consistent en voorspelbaar beleidspakket. Zonder blijft het als een bouwproject zonder fundament – de plannen zijn er, maar zonder basis kan het niet verder. Stabiliteit in beleid is voor de industrie van cruciaal belang; het soms wispelturige beleid uit afgelopen jaren tast de concurrentiepositie aan en vermindert vooral ook de investeringsbereidheid van buitenlandse bedrijven in hun Nederlandse vestigingen.

Momenteel wachten veel bedrijven met investeringsbeslissingen in verduurzaming omdat essentiële randvoorwaarden zoals toegang tot energie-infrastructuur, vergunningverlening en fysieke– en milieuruimte nog niet voldoende zijn geregeld. Vertragingen bij cruciale infrastructuurprojecten zoals de Delta Rhine Corridor (een project voor de aanleg van ondergrondse buisleidingen en gelijkstroomkabels tussen Rotterdam en de Duitse grens, met verbindingen naar de industriegebieden in Moerdijk en Geleen) en knelpunten in de elektriciteitsvoorziening vergroten deze terughoudendheid. Bovendien schetst het recente Draghi-rapport een duidelijke boodschap: Europa (en Nederland daarmee) moet nú investeren in een toekomstbestendige industrie waarbij de genoemde randvoorwaarden een duidelijk startpunt zouden zijn voor de investeringen.

Politieke discussie noodzaak en kans voor public affairs professionals

Voor bedrijven en hun public affairs professionals is dit een cruciaal en noodzakelijk moment om onderdeel te zijn van de discussie, die ook veel kansen biedt. Nieuwe maatregelen zullen naar verwachting leiden tot stevige politieke discussie, waarbij de coalitie moet laveren tussen verschillende belangen binnen het kabinet en de oppositie om stevigere maatregelen vraagt. Bovendien biedt het extraparlementaire karakter van dit kabinet de Tweede Kamer extra ruimte om richting te geven aan beleid, waardoor public affairs-professionals worden uitgedaagd zowel met beleidsmakers als politieke partijen in gesprek te gaan.

Ook binnen de ambtelijke organisatie liggen kansen: verschillende overheidsprogramma’s en beleidsplannen zoals het Klimaatplan 2025-2035 (momenteel onder consultatie), nationale programma’s voor verduurzaming van de industrie en de circulaire economie, en kabinetsvisies op waterstof en andere energiedragers, vormen de beleidskoers voor de komende decennia. Deze koers is voor het eerst ook overzichtelijk samengevat in de Energienota 2024 *, die inzicht biedt in de komende beleidsinitiatieven vanuit het ambtelijk apparaat, die naar verwachting alleen maar verder zullen uitbreiden met nieuwe maatregelen.

Eventuele nieuwe maatregelen richten zich naar verwachting niet alleen op stimulering, maar ook op normering. Volgens de Klimaatnota 2025-2035 zet Nederland namelijk relatief weinig in op normerend beleid, zeker in vergelijking met subsidiering. Hoewel normering de markt kan stimuleren, is het essentieel dat dit dan wel zo veel mogelijk op Europees niveau gebeurt om een gelijk speelveld met buurlanden te borgen. Voor het bedrijfsleven is het daarom belangrijk om in gesprek te blijven over werkbare normen en de praktische impact daarvan. Daarnaast ligt beprijzing als beleidsmaatregel altijd op de loer, al lijkt deze coalitie daar momenteel minder voor te voelen, zoals eerder dit jaar bleek bij het terugdraaien van de verhoging van de CO2-heffing voor de industrie.

Bredere impact van conclusies KEV 2024

De impact van de KEV-uitkomsten reikt verder dan de industrie; ook sectoren zoals de bouw, mobiliteit en de financiële sector zullen de gevolgen merken. En raakt daarmee het algehele Nederlandse investerings- en vestigingsklimaat. Het bedrijfsleven moet zich voorbereiden op toenemende politieke druk op het kabinet om maatregelen te nemen en hierop anticiperen. Verduurzaming biedt namelijk niet alleen uitdagingen, maar juist ook kansen. De energietransitie levert naast een betere leefomgeving ook nieuwe, groene verdienmodellen op voor bedrijven die tijdig stappen zetten. Overheid en bedrijfsleven zullen de samenwerking moeten blijven opzoeken om hier de vruchten van te plukken, waarmee er een unieke kans voor public affairs-specialisten om richting te geven aan een werkbaar en effectief beleid.

*De bijkomende beleidsagenda biedt een belangrijke leidraad voor bedrijven die hun weg zoeken in het doolhof van energiebeleid.