In gesprek met Dominik Meier (toplobbyist in Berlijn): over de uitslag van de Duitse verkiezingen

Europa wacht momenteel niet alleen op het formatieproces in Nederland, maar kijkt met grote belangstelling naar wat er in Duitsland gebeurt. Om terug te blikken op de Bondsdagverkiezingen en vooruit te kijken naar een nieuwe regering sprak Public Matters met Dominik Meier, managing partner bij Miller & Meier – een toonaangevend Duits public affairs adviesbureau. Deze week brengt het Public Matters Team een bezoek aan Berlijn, ter gelegenheid van Public Matters 20-jarig bestaan. Des te meer reden om stil te staan bij de ontwikkelingen op het gebied van public affairs en politiek in Duitsland.

Verkiezingen

Meier beschrijft hoe de overstromingen van 14 en 15 juli klimaatverandering hoog op de politieke agenda hebben gezet. Toch heeft het de Grünen niet aan het kanselierschap geholpen. Uiteindelijk stegen Olaf Scholz en zijn SPD boven zowel de Grünen als de CDU/CSU uit. De focus op de “poppetjes” was in Duitsland mogelijk nog sterker dan in Nederland. De overwinning van de SPD schrijft Meier dan ook toe aan de professionaliteit van SPD-leider Scholz en ‘fouten’ in de campagnes van zijn tegenstanders; aan onjuistheden in het CV van Annalena Baerbock en een lachende Armin Laschet tijdens een persconferentie over de overstromingen in Nordrijn-Westfalen. Geen van drieën was erg populair, maar Scholz kreeg het voordeel van de twijfel, mede vanwege zijn rol als vicekanselier en minister van Financiën in kabinet-Merkel IV.

“De traditionele volkspartijen bestaan niet meer,” zegt Meier, reflecterend op de fragmentatie van het politieke landschap in zijn land. Net als in Nederland moet inmiddels een coalitie gevormd worden met meerdere partijen uit het politieke midden, waar voorheen twee partijen een meerderheid konden behalen. Dit heeft gevolgen voor public affairs: toegenomen diversiteit aan politieke stakeholders zorgt voor een behoefte aan advies over het vormen van strategische allianties en brede stakeholderbenaderingen. Er zijn simpelweg meer belanghebbenden bij besluitvorming betrokken. De ‘traditionele’ vorm van lobby, waarbij veel afhangt van persoonlijke contacten, heeft zijn langste tijd gehad. Volgens Meier sluit dit aan bij de maatschappelijk behoefte aan transparantere politiek en besluitvorming.

Maatschappelijke rol bedrijfsleven

Het tegengaan van klimaatverandering is dé uitdaging van de volgende Duitse regering. Na het sluiten van de kerncentrales moet de overheid nu starten met de ‘kolen-exit’; eerder is afgesproken dat dit voor 2038 gebeurd moet zijn. De transitie naar een duurzame en circulaire economie moet samen met de Duitse industrie worden gemaakt. Tegelijkertijd moet een explosieve stijging van de energieprijzen voorkomen worden zodat de economie blijft draaien. Kortom, de parallellen met Nederlandse public affairs-vraagstukken zijn makkelijk te herkennen.

Op de vraag of er onder leiding van een sociaaldemocraat veel gaat veranderen op de arbeidsmarkt, antwoordt Meier dat dit onwaarschijnlijk is. De keuze voor Scholz is een keuze voor continuïteit; Duitsers houden niet van verandering. Toch is die verandering nodig op een aantal beleidsterreinen. Een Ministerie voor Digitalisering moet de concurrentiekracht van de digitale economie vergroten door opgaven als de uitrol van het 5G-netwerk aan te pakken, zo stelde de FDP eerder voor.

Om maatschappelijke en politieke uitdagingen het hoofd te bieden moet het bedrijfsleven zichzelf goed positioneren. Meier onderstreept dat het in beeld brengen van de rol van het bedrijfsleven in de maatschappij steeds belangrijker wordt voor public affairs professionals. Communicatie met politiek en de maatschappij is essentieel: “sociale media spelen in toenemende mate een rol in en zijn belangrijker dan ooit in de wisselwerking tussen politiek, maatschappij en het bedrijfsleven,” aldus Meier.

Europese Unie

De dossiers op Europees niveau blijven grotendeels stilliggen zolang het formatieproces bezig is – Merkels kabinet is immers demissionair en laat belangrijke beleidsmaatregelen op het gebied van klimaat, digitalisering en fiscaliteit over aan een nieuwe regering. In grote lijnen kan op Europees buitenlandbeleid meer continuïteit worden verwacht. Scholz is voorstander van meer fiscale verwevenheid van de EU-lidstaten. Samenwerking met de FDP betekent echter terughoudendheid op het gebied van fiscaliteit en schuldendeling, een standpunt wat bij Nederlanders in goede aarde valt, weet Meier. Regeringsdeelname van de Grünen betekent een ambitieuzer klimaatbeleid. Voor het Franse voorzitterschap van de EU, dat in januari van start gaat, is de politieke steun van de Duitsers noodzakelijk om impact te maken op issues als EU-integratie en klimaatverandering. Een voorspoedig formatieproces is dus belangrijk voor voortgang op de Europese beleidsdossiers.

Het formatieproces

Inmiddels is dit formatieproces al gestart. Hierbij spelen de FDP en de Grünen een grote rol; zij treden als blok op en zijn vorige week verkennende gesprekken gestart met de SPD. Meier vindt deze coalitie, de ‘stoplicht’-coalitie, het meest waarschijnlijk. De chaotische situatie binnen de CDU/CSU, met een Laschet die recentelijk nog hintte op aftreden, maakt een ‘Jamaica’-coalitie onwaarschijnlijk. Daarbij zegt Meier dat de CDU/CSU ‘de verliezer’ is van de verkiezingen en dat zij daarom moeten werken aan een nieuw verhaal. Voor de kiezer is het op dit moment moeilijk herkennen van welk issue de CDU/CSU ‘eigenaar’ is volgens Meier: “want als je voor klimaatbeleid kiest, stem je op de Grünen, als je voor vrijhandel bent, stem je op de liberalen, en voor anti-migratie op de AfD.”

Foto door Noppasin Wongchum