Habemus Papabile? Hoe een paus gekozen wordt – en wat lobby daarmee te maken heeft

Met het overlijden van paus Franciscus op 21 april jl. is een einde gekomen aan een tijdperk. Op 26 april richt de wereld zich op de uitvaart en het Vaticaan. Achter gesloten deuren is de zoektocht naar zijn opvolger gestart. Het conclaaf is een ritueel gevuld met eeuwenoude tradities. Dat laat op het eerste gezicht weinig ruimte voor iets als lobbyen. Maar zelfs dit meest gesloten proces ter wereld bevat respectvolle elementen van politieke beïnvloeding en strategische positionering.

Het conclaaf: besloten, ceremonieel – maar niet willekeurig

Binnen 15 tot 20 dagen na het overlijden van de paus komen maximaal 120 kiesgerechtigde kardinalen bijeen in de Sixtijnse Kapel. Ze zijn afgesloten van de buitenwereld, stemmen tot iemand tweederdemeerderheid haalt, en kondigen via witte rook aan: habemus papam – we hebben een paus. Formeel mogen alle mannelijke, katholieke gedoopten paus worden. In de praktijk was dit een kardinaal, meestal tussen de 60 en 75 jaar oud, met internationale ervaring en theologische autoriteit. Maar hoe komt zo iemand “bovenaan het lijstje”?

Wat heeft lobby hier mee te maken?

Het woord “lobby” voelt natuurlijk ongemakkelijk in deze kerkelijke context. Er zijn geen lobbyregisters, geen formele belangenorganisaties, geen campagnemachines. En toch: wie de paus wil worden, kan dat niet “opeens” ambiëren zodra de vorige overlijdt. Zoals in de politiek geldt: effectieve beïnvloeding begint lang voordat het debat begint. Zo is het ook in Rome. Het gaat om langdurige relatieopbouw, zichtbaarheid en vertrouwen, precies de ingrediënten van strategische belangenbehartiging.

Actuele lobby-technieken?

• Framing en reputatieopbouw: kandidaten bouwen in de jaren vóór een conclaaf aan een herkenbaar profiel.
• Netwerken & allianties: er ontstaan allianties van kardinalen met gedeelde voorkeuren en visies.
• Informele beïnvloeding: tijdens internationale bijeenkomsten worden voorkeuren subtiel gedeeld.
• Timing en discretie: invloed werkt alleen als die met juiste timing en subtiliteit wordt ingezet.

Timing is alles

Wie na 21 april jl. is gestart met het opbouwen van een netwerk, zichtbaarheid of positionering is te laat. Pauselijke benoemingen zijn het resultaat van jaren, soms decennia, van voorbereiding. En net als bij een wetsvoorstel in de politiek geldt: je lobby start niet de dag voor het debat, maar ver daarvoor. Sommigen die nu genoemd worden als kanshebber – zoals kardinaal Tagle, Ambongo, Zuppi of Hollerich – zijn dus al jaren bezig met het bouwen aan visie-ontwikkeling, zichtbaarheid en draagvlak.

Tussen geloof en strategie

De verkiezing van een paus blijft een mysterieus en spiritueel proces. Kardinalen bidden om de inspiratie van de Heilige Geest, niet om de steun van een lobbyist. En toch: ook binnen deze sacrale context zien we met respect de menselijke patronen van beïnvloeding, profilering en positionering.