Digitale kennis verdwijnt uit de Kamer – terwijl het debat urgenter is dan ooit

De digitale kennis dreigt te verdwijnen uit de Tweede Kamer. Terwijl cyberaanvallen toenemen, AI razendsnel doorbreekt en Big Tech steeds kritischer onder de loep wordt genomen, blijken de politici die dit dossier trokken laag op de kieslijsten te staan, of zelfs helemaal niet terug te keren.

Barbara Kathmann (GroenLinks–PvdA) is daarvan hét voorbeeld. Kathmann, die tot twee keer toe werd uitgeroepen tot ‘meest digibewuste Tweede Kamerlid’ staat dit jaar op plek 32 van de kieslijst. De partij staat echter op dit moment op 23 zetels in de peilingen, waardoor een zetel voor Kathmann onzeker blijft. Zelf wijt ze die terugval aan haar portefeuille Digitale Zaken: belangrijk, maar onzichtbaar, zonder glans, zonder groot budget en zonder minister. In het verkiezingsprogramma van GL-PvdA is digitalisering opvallend breed en concreet geagendeerd. Nu het verkiezingsreces van start is en de campagnetijd officieel is ingeluid, moet blijken hoe hoog de partij digitalisering op de agenda wil zetten.

Digitale autonomie als kernthema

In het programma pleit GroenLinks–PvdA voor digitale autonomie en publieke regie. De partij waarschuwt dat Nederland te afhankelijk is van Amerikaanse en Chinese techgiganten en zet in op Europese alternatieven, van chipfabrieken tot een eigen AI-fabriek in Groningen. Ook cloudvoorzieningen van Nederlandse of Europese bodem moeten de afhankelijkheid verkleinen en digitale soevereiniteit van Nederland vergroten. Daarmee sluit de partij aan bij eerdere initiatieven zoals Wolken aan de horizon, waarin Kathmann samen met NSC-Kamerlid Jesse Six Dijkstra al opriep om meer te investeren in een soevereine digitale infrastructuur.

Deze ambities raken direct aan de actualiteit. Aan het einde van dit jaar wordt namelijk de herziening van het Rijksbrede cloudbeleid verwacht. Bovendien heeft de staatssecretaris Digitalisering toegezegd te werken aan een nationale Rijksbrede cloud en hervorming van de overheids-ICT. Maar op welke termijn? Kathmann stelt dat ‘alle signalen op rood staan’. In de praktijk blijkt echter dat er momenteel onvoldoende nationale of Europese alternatieven beschikbaar zijn die dezelfde hoogwaardige kwaliteit en schaalbaarheid kunnen bieden als de bestaande internationale aanbieders. De kloof tussen politieke wens en technische realiteit maakt duidelijk hoe groot de uitdaging is. Al helemaal nu het kabinet demissionair is en de staatssecretaris voor een grote opgave staat, zonder duidelijk tijdspad of budget.

Digitale veiligheid en weerbaarheid

GroenLinks-PvdA kan gezien worden als aanjager van de discussie voor meer Europese Tech alternatieven en investeringen, maar ook op het terrein van cybersecurity presenteert de partij stevige voorstellen. Zo moet er meer geïnvesteerd worden in de bescherming en cyberweerbaarheid van de vitale infrastructuur van Nederland, heeft de partij oog voor privacy en gegevensbescherming door effectieve handhaving en sterke toezichthouders, en roept de partij op tot dataportabiliteit – het makkelijk verplaatsen van gegevens tussen diensten, wat niet alleen leidt tot autonomie, maar ook tot eerlijke concurrentie op de digitale markt. Met deze standpunten wil GroenLinks–PvdA laten zien dat digitalisering niet langer een bijzaak is, maar een thema van nationale veiligheid, democratie en economie.

Politieke expertise raakt uit beeld

Toch wringt hier iets. Waar het verkiezingsprogramma een brede digitale agenda presenteert, verdwijnt in de praktijk de politieke expertise uit de Kamer. Zo staat Kathmann door haar plek nr. 32 op de kandidatenlijst vooralsnog aan de zijlijn, ondanks haar jarenlange inzet voor dit dossier. Haar Prinsjesdag-actie, een hoed met een zeekabel, als symbool voor broodnodige investeringen in digitale infrastructuur, was veelzeggend: digitalisering blijft in Den Haag een thema dat vaak opzij geschoven wordt, terwijl oplossingen voor de hand liggen.

Ervaring noodzakelijk voor het digitale debat

Juist nu cloud, AI en digitale infrastructuur centraal staan in de geopolitiek en economie, ontbreekt straks de ervaring in de Tweede Kamer om dit debat met voldoende kennis te voeren. Voor bedrijven in de digitale sector, van internationale spelers tot Nederlandse startups, betekent dit een groot risico: beleid kan sterk ideologisch of incidenteel gestuurd worden, zonder voldoende expertise om de praktische en economische consequenties te doorgronden.

Nu het verkiezingsreces officieel is ingeluid, moet blijken hoe hoog de partij digitalisering op de agenda wil zetten. Wimar Bolhuis (kandidaat Kamerlid nr. 18 GL-PvdA) zal vandaag (7 oktober) tijdens het ‘Nederlandse Tech Debat’ beargumenteren hoe Nederland koploper blijft in tech. Of Bolhuis straks ook de digitale doelstellingen van GL-PvdA gaat verdedigen in de Kamer, blijft de vraag.

De conclusie is helder: de politieke kennisbasis is wankel, terwijl de maatschappelijke urgentie groot is. Dit maakt het des te belangrijker om vroegtijdig in gesprek te gaan met nieuwe Kamerleden, coalitiebouwers en beleidsmakers, zodat het digitale debat gevoerd wordt met de expertise die het verdient.